Tình hình xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản đối với mặt hàng cà phê

Thứ Ba, 14/11/2023

Cà phê nằm trong nhóm những mặt hàng chủ lực, chiếm tỉ trọng đáng kể trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng nông sản của Việt Nam. Năm 2022, xuất khẩu cà phê lập kỳ tích khi sản lượng và giá bán đều đạt mức cao nhất trong nhiều năm trở lại đây, qua đó tiếp tục giữ vị thế số hai thế giới về xuất khẩu cà phê sau Brazil. Xuất khẩu cà phê đạt 1,78 triệu tấn với trị giá 4 tỷ USD, tăng 13,8% về lượng và tăng 32% về giá trị so với năm 2021.

Giá xuất khẩu trung bình cả năm đạt khoảng 2.282 USD/tấn, tăng 16% so với năm 2021. Xét về chủng loại cà phê xuất khẩu, cà phê Robusta chiếm tỷ trọng 76%, đạt 1,35 triệu tấn (tăng 14%) với trị giá 3 tỷ USD (tăng 34%); cà phê Arabica chiếm tỷ trọng khoảng 6,4%, đạt 113.000 tấn (tăng 3,7%) với trị giá hơn 250 triệu USD (tăng 56,3%); các sản phẩm cà phê chế biến chiếm tỷ trọng 16%, đạt 640 triệu USD (tăng 18%). Xuất khẩu cà phê sang các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Anh, Hàn Quốc… đều tăng so với năm 2021 do nhu cầu tiêu dùng phục hồi sau thời gian chịu tác động mạnh mẽ của dịch Covid-19. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, lũy kế 5 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu cà phê của Việt Nam ra thế giới đạt 866.000 tấn với trị giá trên 2 tỷ USD, giảm 3,9% về lượng và giảm 0,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022. Giá xuất khẩu cà phê đã có sự cải thiện đáng kể. Giá xuất khẩu bình quân 5 tháng đầu năm 2023 đạt khoảng 2.323 USD/tấn, tăng 3,3% so với cùng kỳ năm 2022. Xuất khẩu cà phê sang các thị trường Đức, Nhật Bản, Tây Ban Nha giảm, nhưng xuất khẩu sang Italia, Mỹ, Hà Lan tăng so với cùng kỳ.

Xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản trong 5 tháng đầu năm 2023 đạt 48,68 nghìn tấn, trị giá 128,57 triệu USD, giảm 7,4% về lượng và giảm 2,7% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022. Tính chung 5 tháng đầu năm 2023, giá xuất khẩu bình quân cà phê của Việt Nam sang Nhật Bản ở mức 2.641 USD/tấn, tăng 5,1% so với cùng kỳ. Xét về chủng loại, xuất khẩu cà phê Robusta đạt 41,23 nghìn tấn với trị giá 86,86 triệu USD, giảm 6,8% về lượng và 3,1% về trị giá; xuất khẩu cà phê Arabica đạt 2,18 nghìn tấn với trị giá 10,17 triệu USD, giảm 33,5% về lượng và 35% về trị giá; xuất khẩu các sản phẩm cà phê chế biến đạt 31,53 triệu USD, tăng 16,9%.

Văn hoá uống cà phê của người Nhật đang dần có những sự thay đổi trong thời gian qua. Đại dịch Covid-19 xảy ra dẫn đến tình trạng giãn cách xã hội, buộc nhiều tiệm cà phê phải đóng cửa, người dân Nhật Bản bắt đầu hình thành thói quen mua cà phê hoà tan về thưởng thức tại nhà. Điều này khiến nhu cầu nhập khẩu hạt cà phê arabica - thành phần chủ yếu trong cà phê bán tại các cửa tiệm - từ Brazil, giảm sút. Trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu hạt robusta - hạt cà phê được sử dụng phổ biến trong các sản phẩm cà phê hoà tan - ngày càng tăng. Đại dịch Covid-19 đã giáng một đòn mạnh xuống các quốc gia sản xuất hạt arabica, tuy nhiên lại mở ra nhiều cơ hội đối với các nước chuyên trồng hạt robusta như Việt Nam. Đây cũng chính là lý do Việt Nam vượt lên trên Brazil để trở thành nhà cung cấp hạt cà phê lớn nhất cho thị trường Nhật Bản.

Ảnh hưởng kinh tế do đại dịch Covid-19 gây ra cũng khiến người tiêu dùng Nhật Bản thắt chặt hầu bao. Để tiết kiệm chi tiêu, nhiều khách hàng đã đổi sang sử dụng các loại cà phê pha trộn giữa arabica và robusta, do có giá thành rẻ hơn. Điều này cũng khiến nhu cầu hạt cà phê robusta tăng nhanh tại Nhật Bản trong những năm gần đây.

Mặt khác, khoảng cách địa lí giữa Việt Nam và Nhật Bản cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất nhập khẩu hạt cà phê. Quãng đường vận chuyển cà phê từ Việt Nam sang Nhật Bản chỉ bằng một nửa so với việc nhập khẩu cà phê từ Brazil. Hơn nữa, Việt Nam là nước có chất lượng và nguồn cung cà phê tương đối ổn định hơn so với các nước Đông Nam Á khác, nên sản phẩm cà phê Việt Nam được các doanh nghiệp Nhật Bản ưu tiên nhập khẩu.

Trong những năm gần đây số lượng các chuỗi siêu thị, các cửa hàng cà phê tại Nhật Bản có bán cà phê Việt Nam có xu hướng gia tăng. Cùng với sự gia tăng mạnh số lượng người Việt Nam sinh sống và làm việc tại Nhật Bản, sản phẩm cà phê pha sẵn uống liền hay cà phê rang xay cũng được bán phổ biến tại các hệ thống cửa hàng đồ Việt Nam. Điều này cho thấy các thương hiệu cà phê của Việt Nam đang ngày càng có chỗ đứng tại một thị trường giàu tính cạnh tranh như Nhật Bản.

Mặc dù hứa hẹn có nhiều tiềm năng và triển vọng để gia tăng xuất khẩu hơn nữa, tuy nhiên các doanh nghiệp cũng có những điểm cần lưu ý khi muốn xuất khẩu cà phê vào Nhật Bản.

Nhật Bản là một thị trường có tiêu chuẩn cao về vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, đặc biệt là đối với sản phẩm nông sản nhập khẩu từ nước ngoài. Các doanh nghiệp cần chú ý đến chất lượng sản phẩm và các tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường này. Hơn nữa, sản phẩm phải đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Vệ sinh môi trường và phải vượt qua được các bước kiểm dịch động thực vật trước khi vào Nhật Bản.

Ngoài ra, dân số Nhật đang có xu hướng già hóa nên đối với hàng nông sản người tiêu dùng Nhật Bản quan tâm đầu tiên đến yếu tố an toàn với sức khỏe, sau đó là giá thành và sự tiện lợi của sản phẩm. Vì vậy, doanh nghiệp cần ghi rõ trên bao bì của sản phẩm của mình các thông tin về thành phần dinh dưỡng, cách chế biến, bảo quản, hạn sử dụng…

Nhật Bản có kênh phân phối cà phê đặc thù với nhiều tầng cấp trung gian. Cà phê nhân được các nhà nhập khẩu phân phối tới các nhà sản xuất trong nước/các nhà bán buôn cà phê nhân/các công ty chuyên rang cà phê. Cà phê rang xay được nhà sản xuất cà phê rang xay phân phối tới các cơ sở sản xuất thực phẩm/đồ uống chế biến hoặc qua các nhà bán buôn/bán lẻ rồi tới người tiêu dùng. Các cửa hàng cà phê thường mua cà phê nhân/rang xay từ các nhà bán buôn. Cà phê hòa tan được các nhà nhập khẩu phân phối qua các nhà bán buôn/bán lẻ rồi tới người tiêu dùng. Tùy từng loại sản phẩm mục tiêu mà các doanh nghiệp Việt Nam nên lựa chọn kênh phân phối phù hợp.

Bên cạnh đó thương hiệu cà phê chế biến của Việt Nam chưa có chỗ đứng trên thị trường thế giới, cho nên giá cà phê xuất sang Nhật Bản vẫn còn ở mức thấp. Trong thời gian tới, các doanh nghiệp nên có chiến lược đa dạng hóa, tập trung phát triển mặt hàng cà phê chế biến (cà phê rang xay, cà phê hòa tan…) có giá trị cao hơn, thay vì chú trọng vào cà phê nhân như hiện nay.

Các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu cà phê của Việt Nam cũng nên tìm hiểu thông tin, cân nhắc việc tham gia các triển lãm, hội chợ quốc tế lớn về cà phê tại Nhật Bản nhằm quảng bá, giới thiệu sản phẩm của mình, cập nhật thị hiếu, xu hướng tiêu dùng mới cũng như tìm kiếm các cơ hội hợp tác kinh doanh, từ đó tạo tiền đề có thể giúp doanh nghiệp thâm nhập thành công vào một thị trường có tiêu chuẩn cao như Nhật Bản./.

Danh sách hội chợ triển lãm lớn tại Nhật Bản liên quan đến sản phẩm cà phê

FOODEX (https://www.jma.or.jp/foodex/en/)

Supermarket Trade Show (http://www.smts.jp/jp/index.html)

Speciality Coffee Association of Japan (https://scaj.org/)

Vụ Thị trường châu Á – châu Phi, Bộ Công Thương