Tình hình xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản đối với mặt hàng gia vị
Thứ Tư, 15/11/2023
Gia vị là một trong những ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu lớn của Việt Nam. Với lợi thế về địa lý, khí hậu và đa dạng sinh học, Việt Nam có thể sản xuất được nhiều loại gia vị có chất lượng và hương vị đặc trưng, khác biệt so với các sản phẩm cùng loại trên thế giới. Việt Nam hiện cũng là nước xuất khẩu gia vị hàng đầu, trong đó đứng đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu; đứng thứ 3 về sản xuất và số 1 thế giới về xuất khẩu quế; đứng thứ 3 về sản xuất và thứ 2 thế giới về xuất khẩu hoa hồi. Các mặt hàng gia vị khác cũng được ưa chuộng như: ớt, đinh hương, gừng, bạch đậu khấu... Các thị trường nhập khẩu gia vị Việt Nam cũng ngày càng đa dạng, bao gồm Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và các nước khu vực Trung Đông.
Theo số liệu thống kê Hải quan, năm 2022, tổng giá trị xuất khẩu các sản phẩm gia vị của Việt Nam ra thế giới đạt hơn 1,4 tỷ USD, chiếm tỷ trọng khoảng 11% trong tổng xuất khẩu toàn cầu của ngành hàng gia vị. Lũy kế 8 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu ngành hàng gia vị của Việt Nam ra thế giới đạt trên 1 tỷ USD, tăng hơn 7% so với cùng kỳ năm 2022.
Có tiềm năng và lợi thế lớn về sản xuất, xuất khẩu nhưng hành trình để Việt Nam đạt mục tiêu trở thành nơi cung cấp gia vị chất lượng cao cho toàn thế giới là không hề đơn giản. Bởi mặc dù doanh nghiệp đầu ngành đã đi đầu về ứng dụng công nghệ sản xuất trên thế giới, giúp Việt Nam có những thương hiệu có tiếng với thành tích xuất khẩu nhất định, nhưng đến hiện tại, diện tích sản xuất cây gia vị của Việt Nam vẫn còn nhỏ, manh mún, thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa những nhà sản xuất. Do vậy để tạo vùng nguyên liệu gia vị theo đúng nghĩa vẫn còn nhiều khó khăn. Bên cạnh đó là việc đáp ứng yêu cầu về chất lượng, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tại các thị trường xuất khẩu có tiêu chuẩn cao về vệ sinh an toàn thực phẩm như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản.
Trong những năm gần đây, người dân Nhật Bản ngày càng quen thuộc tiêu dùng các loại gia vị nhập khẩu vốn được sử dụng trong ẩm thực phương Tây, Trung Quốc, Hàn Quốc và Đông Nam Á. Các sản phẩm gia vị nhập khẩu vào Nhật Bản được dùng để chế biến cà ri hoặc sử dụng trực tiếp tại các nhà hàng phục vụ món nước ngoài trên khắp Nhật Bản.
Cà ri ban đầu được du nhập vào Nhật Bản từ Ấn Độ và Anh, nhưng đã tự phát triển để trở thành một trong những món ăn phổ biến nhất ở Nhật Bản. Hầu hết các món cà ri được nấu bằng cách trộn hàng chục loại gia vị và thảo mộc bao gồm nghệ, thì là, ớt đỏ, nhục đậu khấu và bạch đậu khấu... Tại Nhật Bản vốn là đất nước nổi tiếng bận rộn với nhịp sống nhanh thì sản phẩm khối cà ri ăn liền (trong đó đã bao gồm hỗn hợp các loại gia vị cần thiết) được người tiêu dùng rất ưa chuộng. Do vậy nhiều sản phẩm gia vị nước ngoài được nhập khẩu vào Nhật Bản nhằm phục vụ mục đích chế biến các khối cà ri ăn liền như vậy.
Các loại gia vị truyền thống của Nhật Bản như mù tạt, hạt tiêu và ớt đỏ đã được sử dụng phổ biến làm gia vị từ thời cổ đại. Nhật Bản là đất nước có sự giao thoa mạnh mẽ về văn hóa ẩm thực với thế giới, khi có thể bắt gặp tại Nhật Bản các nhà hàng phục vụ món ăn của tất cả các quốc gia. Đi kèm với các món ăn đặc trưng của mỗi quốc gia là những gia vị đặc trưng. Các loại gia vị sử dụng trong ẩm thực phương Tây (đặc biệt là Pháp, Ý, Tây Ban Nha…), Trung Quốc, Hàn Quốc và Đông Nam Á ngày càng gia tăng cả về chủng loại và giá trị nhập khẩu vào Nhật Bản. Nhiều loại gia vị trước đây ít được biết đến như húng quế, lá oregano, húng tây, nghệ tây và hương thảo đã được nhập khẩu và sử dụng ngày càng phổ biến tại Nhật Bản trong hơn mười năm qua.
Trong những năm gần đây, cùng với sự gia tăng nhanh số lượng người Việt Nam sinh sống và làm việc tại Nhật Bản, các sản phẩm thực phẩm nguồn gốc Việt Nam ngày càng được ưa chuộng tại Nhật Bản. Các sản phẩm gia vị Việt Nam được tiêu thụ nhiều bao gồm: nước mắm, tương ớt, hạt gia vị nấu phở, muối ớt, muối tiêu, sa tế… Sản phẩm gia vị Việt Nam được bày bán nhiều tại các chuỗi cửa hàng bán đồ thực phẩm Việt Nam và châu Á, hoặc tại các cửa hàng chuyên về món Việt. Nhiều sản phẩm gia vị cũng đã xuất hiện trên kệ hàng của một số chuỗi siêu thị nổi tiếng, phục vụ đối tượng chính là người tiêu dùng Nhật Bản. Điều này cho thấy sản phẩm thực phẩm nói chung và gia vị nói riêng của Việt Nam đang ngày càng có chỗ đứng tại một thị trường giàu tính cạnh tranh như Nhật Bản.
Các doanh nghiệp Việt Nam muốn xuất khẩu mặt hàng gia vị sang Nhật Bản cần phải lưu ý một số vấn đề liên quan đến đảm bảo chất lượng hàng xuất khẩu.
Các loại gia vị thường được chế biến bằng cách sấy khô các loại cây có nguồn gốc từ vùng cận nhiệt đới hoặc vùng ôn đới. Do đó, chúng dễ bị nhiễm các loại vi sinh vật khác nhau trong mỗi khâu từ thu hoạch đến sản xuất và bảo quản cuối cùng. Việc sản xuất các loại gia vị cần phải được kiểm soát chặt chẽ trong tất cả các giai đoạn diễn ra tại nước xuất xứ. Đạo luật Vệ sinh Thực phẩm Nhật Bản đặt ra các tiêu chuẩn về lượng phụ gia thực phẩm, dư lượng thuốc trừ sâu… được phép đối với sản phẩm nhập khẩu. Tất cả các sản phẩm gia vị từ nước ngoài không đạt tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm đều sẽ bị cấm nhập khẩu vào thị trường Nhật Bản.
Người dân Nhật Bản có ý thức cao về vệ sinh an toàn thực phẩm và có xu hướng không chấp nhận dù chỉ một chút dị vật lạ xuất hiện trong các sản phẩm gia vị. Các dị vật lạ có xu hướng lẫn vào các loại gia vị trong quá trình thu hái, chế biến, đóng gói… tại nước xuất xứ. Vì vậy, cần có một hệ thống quản lý hiệu quả giúp ngăn chặn dị vật lẫn vào sản phẩm gia vị. Hơn nữa, các sản phẩm được đóng gói tại nước ngoài hiếm khi được bán trực tiếp tại thị trường Nhật Bản nếu không đảm bảo độ tin cậy về vệ sinh trong khâu đóng gói. Trong nhiều trường hợp, các nhà nhập khẩu gia vị của Nhật Bản sẽ tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng các sản phẩm nhập khẩu, sau đó xử lý lại và đóng gói lại sản phẩm. Điều này không chỉ đúng với ngành hàng gia vị, mà tất cả các sản phẩm thực phẩm nhập khẩu ở Nhật Bản hiện nay được yêu cầu phải an toàn, đảm bảo chất lượng và không gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng.
Các sản phẩm gia vị nhập khẩu cũng cần phải đảm bảo được việc có thể truy xuất nguồn gốc sản phẩm, để khi có bất kỳ vấn đề nào xảy ra với sức khỏe người tiêu dùng có liên quan đến chất lượng sản phẩm, các nhà chức trách Nhật Bản có thể tìm được cá nhân/tổ chức sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường cho người tiêu dùng, theo quy định trong Đạo luật Trách nhiệm sản phẩm.
Thông tin hữu ích
- Cơ quan, tổ chức tại Nhật Bản liên quan tới mặt hàng gia vị
All Nippon Spice Association: http://www.ansa-spice.com
- Một số hội chợ, triển lãm tại Nhật Bản liên quan đến mặt hàng gia vị
FOODEX: http://www.jma.or.jp/foodex
International Hotel & Restaurant Show: http://www.jma.or.jp/hcj
Supermarket Trade Show: http://www.smts.jp
Vụ Thị trường châu Á – châu Phi, Bộ Công Thương
