Chiến lược tăng cường xuất khẩu nông lâm thủy sản của Nhật Bản

Thứ Ba, 07/11/2023

Ngày 30/11/2020, Chính phủ Nhật Bản phê duyệt Chiến lược hành động tăng cường xuất khẩu sản phẩm nông lâm thủy sản và thực phẩm (Chiến lược), với mục tiêu tăng lợi nhuận cho các doanh nghiệp trong các ngành này. Nhằm thực hiện mục tiêu kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản và thực phẩm đạt 19 tỷ USD (2.000 tỷ Yên) vào năm 2025 và đạt 48 tỷ USD (5.000 tỷ Yên) vào năm 2023, Chiến lược đưa ra danh sách 27 mặt hàng có triển vọng tăng trưởng xuất khẩu và một chuỗi hoạt động thúc đẩy xuất khẩu.

Chiến lược là một thành phần quan trọng trong chính sách kinh tế của Cựu Thủ tướng Suga Yoshihide dành cho ngành nông nghiệp. Chiến lược nhấn mạnh tính cần thiết phải tái cấu trúc ngành nông nghiệp nhằm ưu tiên xuất khẩu để tận dụng tối đa lợi ích của thương mại, thay vì coi xuất khẩu như là phương án dự phòng cho trường hợp sản xuất dư thừa.

Chiến lược được xây dựng dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản: (1) xác định sản phẩm và đặt mục tiêu phát huy tối đa thế mạnh của Nhật Bản; (2) hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua thách thức xuất khẩu; (3) thống nhất cách tiếp cận của chính phủ nhằm giải quyết các trở ngại xuất khẩu. Đối với mỗi sản phẩm được liệt kê, Chiến lược xác định các bước cụ thể để thúc đẩy các khu vực sản xuất phục vụ xuất khẩu, cải thiện và tăng số lượng cơ sở xuất khẩu được chứng nhận, đồng thời phát triển các kênh bán hàng cho các nhóm sản phẩm cụ thể.

(1) Xác định sản phẩm và đặt mục tiêu phát huy tối đa thế mạnh của Nhật Bản:

• Chiến lược liệt kê 27 sản phẩm có lợi thế cạnh tranh và tiềm năng tăng trưởng xuất khẩu, đồng thời đặt mục tiêu xuất khẩu đến năm 2025 theo từng thị trường đích. Chính phủ Nhật Bản sẽ tập trung nguồn lực chính sách để tăng xuất khẩu các sản phẩm này.

• Các Liên minh sẽ được thành lập để tập trung xuất khẩu từng sản phẩm cụ thể và sẽ bao gồm các doanh nghiệp trong toàn bộ chuỗi giá trị. Các Liên minh có nhiệm vụ tiến hành nghiên cứu thị trường, thiết lập các chiến lược bán hàng và xây dựng thương hiệu.

• Các tổ chức xuất khẩu trực thuộc quản lý của Chính phủ Nhật Bản, bao gồm Trung tâm Xúc tiến Sản phẩm Thực phẩm Nhật Bản ở nước ngoài (JFOODO) và Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản (JETRO) sẽ hợp tác với các Liên minh để tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu. Bộ Nông Lâm Thủy sản (MAFF) và Bộ Ngoại giao sẽ phối hợp nhằm nâng cao vai trò của các Đại sứ quán Nhật Bản tại nước ngoài trong việc thúc đẩy xuất khẩu.

(2) Hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua các thách thức xuất khẩu 

• Quốc hội sẽ xem xét sửa đổi Đạo luật về các biện pháp đặc biệt nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư vào các tập đoàn nông nghiệp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân đầu tư vào các doanh nghiệp để tăng xuất khẩu.

• Chính phủ Nhật Bản sẽ phát triển các khu vực sản xuất tập trung phục vụ xuất khẩu cho từng sản phẩm được liệt kê. Các doanh nghiệp trong khu vực sản xuất và đã được phê duyệt kế hoạch xuất khẩu sẽ đủ điều kiện nhận các khoản vay dài hạn với lãi suất thấp từ các tổ chức tài chính liên kết với Chính phủ Nhật Bản.

• Chính phủ Nhật Bản sẽ đầu tư để đảm bảo hệ thống chuỗi lạnh tại các cơ sở logistic, bao gồm cả tại các cảng và sân bay trên khắp Nhật Bản. Bộ Nông Lâm Thủy sản và Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng và Giao thông vận tải sẽ thiết lập kế hoạch cải thiện hệ thống logistic từ giữa năm 2021.

(3) Thống nhất cách tiếp cận của chính phủ nhằm giải quyết các trở ngại xuất khẩu

• Chiến lược đặt mục tiêu về số lượng cơ sở chế biến, sản xuất và phân phối được phê duyệt cho các sản phẩm cụ thể, cho các thị trường xuất khẩu cụ thể.

• Chính phủ Nhật Bản sẽ đẩy nhanh tiến độ đàm phán với các nước để cải thiện khả năng tiếp cận thị trường nước ngoài cho các sản phẩm nông lâm thủy sản và thực phẩm của Nhật Bản.

• Chiến lược đặt mục tiêu số lượng giống cây trồng được đăng ký ở thị trường nước ngoài tuân thủ quy định của Đạo luật giống và bảo hộ giống cây trồng.

• Bộ Nông Lâm Thủy sản sẽ thành lập Cơ quan Xuất khẩu và Quốc tế trong năm 2021 nhằm chịu trách nhiệm giám sát tất cả các chương trình xúc tiến xuất khẩu và các nguồn ngân sách liên quan.

Tháng 5/2021, Chính phủ Nhật Bản ban hành Báo cáo tiếp theo (Follow-up Report) của Chiến lược hành động tăng cường xuất khẩu sản phẩm nông lâm thủy sản và thực phẩm, cung cấp chi tiết về 12 biện pháp được đề xuất nhằm tháo gỡ rào cản, thúc đẩy xuất khẩu: (i) Thúc đẩy các vùng sản xuất, các doanh nghiệp xuất khẩu theo các thị trường một cách có hệ thống bằng cách tận dụng nguồn nhân lực có chuyên môn; (ii) Phân nhóm sản phẩm cụ thể theo ngành; (iii) Các tổ chức trực thuộc Chính phủ hợp tác thiết lập một hệ thống hỗ trợ chuyên nghiệp và liên tục cho doanh nghiệp xuất khẩu tại các quốc gia/khu vực xuất khẩu chính; (iv) Sửa đổi Đạo luật Tạo thuận lợi đầu tư; (v) Thiết lập các “lưới an toàn” giải quyết rủi ro liên quan đến thương mại nông lâm thủy sản và thực phẩm; (vi) Xây dựng dịch vụ logistic xuất khẩu hiệu quả và giảm chi phí vận tải; (vii) Thúc đẩy đầu tư vốn mở rộng xuất khẩu thực phẩm chế biến và xây dựng hệ thống xuất khẩu cho các công ty thực phẩm vừa và nhỏ ở địa phương; (viii) Hỗ trợ phát triển việc kinh doanh ở nước ngoài của các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu; (ix) Đẩy nhanh quy trình cấp giấy chứng nhận xuất khẩu bằng cách sử dụng dịch vụ của các tổ chức tư nhân; (x) Cấp chứng nhận xuất khẩu điện tử để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp; (xi) Chính phủ sẽ hợp tác để bảo vệ và sử dụng tài sản trí tuệ của Nhật Bản; (xii) Sửa đổi Luật Xúc tiến xuất khẩu để đáp ứng các vấn đề liên quan đến xuất khẩu nêu trên.

Danh sách 27 sản phẩm nông lâm thủy sản và thực phẩm được liệt kê trong Chiến lược là các sản phẩm nổi tiếng có chất lượng cao và được ưa chuộng, bao gồm các sản phẩm thịt (bò, lợn, gà), sữa và phô mai, các loại trái cây (táo, nho, đào, dâu, cam quýt), hoa, trà xanh, gạo, các sản phẩm gỗ, các sản phẩm thủy sản (cá cam, cá tráp, sò điệp), bánh kẹo và nước giải khát, nước tương miso, các loại rượu (sake, rượu mơ, whisky Nhật Bản), với các thị trường mục tiêu lớn nhất bao gồm Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Công, Singapore, Thái Lan, Hoa Kỳ, EU… Việt Nam là đích đến quan trọng đối với 2 sản phẩm gồm: thịt gà, sản phẩm sữa công thức cho trẻ em.

Với những nỗ lực của Chính phủ Nhật Bản và các tổ chức xúc tiến, doanh nghiệp xuất khẩu, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản năm 2022 của Nhật Bản cao kỷ lục trong lịch sử xuất khẩu, đạt hơn 11 tỷ USD (hơn 1.413 tỷ Yên), tăng 14,3% so với năm 2021, là năm thứ 10 liên tiếp xuất khẩu nông lâm thủy sản và thực phẩm ghi nhận tăng trưởng. Một số nguyên nhân của mức tăng trưởng cao này bao gồm: nhu cầu nhập khẩu thủy sản Nhật Bản của Trung Quốc tăng mạnh sau đại dịch Covid-19; đồng Yên giảm giá; xu hướng xuất khẩu B2C trên các trang thương mại điện tử; mức độ phổ biến của các sản phẩm rượu whisky và rượu Nhật trên thế giới, đã góp phần thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu chung.

Tuy nhiên xuất khẩu thủy hải sản của Nhật Bản sang một số nước như Trung Quốc, Hồng Công, Nga sụt giảm mạnh trong nửa cuối năm 2023 trong bối cảnh các nước này ban hành lệnh cấm nhập khẩu với thủy hải sản Nhật Bản sau khi Chính phủ Nhật Bản quyết định xả nước thải phóng xạ đã qua xử lý từ nhà máy điện  hạt nhân Fukushima ra Thái Bình Dương. Động thái này giáng một đòn mạnh vào hoạt động kinh doanh của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thủy hải sản Nhật Bản và Chính phủ Nhật Bản đang nghiên cứu các phương án tháo gỡ khó khăn, bao gồm chuyển hướng xuất khẩu thủy sản sang các nước khác, trong đó có Việt Nam.

Tại Việt Nam, với vai trò là Cơ quan Chính phủ chịu trách nhiệm xúc tiến, đẩy mạnh xuất khẩu của Nhật Bản ra nước ngoài, Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) văn phòng Hà Nội và văn phòng Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua đã tổ chức nhiều cuộc Triển lãm hàng mẫu sản phẩm nông thủy sản và thực phẩm Nhật Bản, với sự tham gia của rất nhiều doanh nghiệp đến từ nhiều địa phương trên khắp Nhật Bản. Các sản phẩm trưng bày đa dạng chủng loại, bao gồm đồ uống có cồn và không cồn; thực phẩm đông lạnh; gạo, ngũ cốc và các loại mỳ; bánh kẹo; các loại gia vị và thực phẩm ăn liền…, thu hút sự quan tâm của đông đảo người tiêu dùng tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Tại sự kiện, các nhà mua hàng có thể trực tiếp xem, cầm, nếm thử cùng lúc nhiều sản phẩm mẫu và tham gia đàm phán kinh doanh online với nhà cung cấp sản phẩm mình quan tâm. Chương trình nhận được đánh giá rất cao từ cả phía nhà mua hàng và nhà cung cấp, với rất nhiều cuộc đàm phán kinh doanh đã diễn ra tốt đẹp. JETRO dự kiến duy trì các hoạt động này thường niên nhằm tiếp tục quảng bá hơn nữa hình ảnh nông lâm thủy sản và thực phẩm Nhật Bản tới người dân Việt Nam, từ đó góp phần gia tăng kim ngạch xuất khẩu sang Việt Nam. 

Thông tin tham khảo:

- Chiến lược hành động tăng cường xuất khẩu sản phẩm nông lâm thủy sản và thực phẩm (bản tiếng Nhật)

https://www.kantei.go.jp/jp/singi/nousui/yunyuukoku_kisei_kaigi/dai10/siryou2.pdf

Vụ Thị trường châu Á – châu Phi, Bộ Công Thương