Thị trường thương mại điện tử của Nhật Bản và lưu ý cho xuất nhập khẩu của Việt Nam

Thứ Năm, 02/11/2023

Với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của làn sóng công nghệ, xuất khẩu thông qua các nền tảng thương mại điện tử trở thành xu hướng được các doanh nghiệp tại nhiều quốc gia quan tâm; trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên hoạt động xuất khẩu qua các nền tảng thương mại điện tử tại Việt Nam còn gặp một số khó khăn, có thể kể tới như rào cản về ngoại ngữ, văn hóa, kiến thức chuyên môn liên quan đến quy tắc hoạt động của thương mại điện tử... Không những vậy, nhiều khi doanh nghiệp không đảm bảo về thời gian, tiến độ giao hàng dẫn đến giao dịch bị ảnh hưởng.

Theo Báo cáo Người bán hàng địa phương, khách tiêu dùng toàn cầu năm 2022: Nắm bắt cơ hội xuất khẩu qua thương mại điện tử tại Việt Nam do Access Partnership thực hiện, ước tính giá trị xuất khẩu qua thương mại điện tử của Việt Nam năm 2022 đạt khoảng 80 nghìn tỷ đồng. Con số này có thể đạt đến gần 300 nghìn tỷ đồng vào năm 2027 nếu doanh nghiệp trong nước được hỗ trợ để đẩy nhanh tốc độ xuất khẩu thông qua thương mại điện tử, với các thị trường xuất khẩu trọng điểm bao gồm Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản và Liên minh châu Âu.

Nhật Bản là thị trường thương mại điện tử lớn thứ tư thế giới sau Trung Quốc, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Báo cáo khảo sát thị trường thương mại điện tử của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản cho thấy doanh số bán hàng trực tuyến từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng (B2C) tại Nhật Bản đạt khoảng 188,1 tỷ USD trong năm 2021, tăng 8,6% so với năm 2020. Những phân khúc sản phẩm được bán chạy nhất trên kênh trực tuyến bao gồm: (1) thực phẩm và đồ uống; (2) thiết bị gia dụng, bao gồm các sản phẩm và phụ kiện liên quan đến máy tính cá nhân; (3) quần áo và phụ kiện thời trang; (4) đồ gia dụng và đồ nội thất.

Các nền tảng thương mại điện tử B2C hàng đầu tại Nhật Bản bao gồm Rakuten, Amazon Japan và Yahoo! Shopping. Rakuten là nền tảng có quy mô lớn nhất với hơn 100 triệu thành viên đăng ký. Tổng doanh thu bán hàng trong năm 2021 của Rakuten đạt hơn 45 tỷ USD, cao hơn nhiều so với mức 8,9 tỷ USD của Yahoo! Shopping và 23 tỷ USD (bao gồm cả doanh thu của Amazon Web Service) của Amazon Japan. Nghiên cứu chỉ ra rằng khách hàng Nhật Bản truy cập Amazon Japan nhằm tìm mua các sản phẩm đã có sẵn ý định từ trước, trong khi họ lại thích khám phá các sản phẩm khác nhau trên Rakuten và Yahoo! Shopping.

Các doanh nghiệp nước ngoài muốn kinh doanh trên thị trường thương mại điện tử của Nhật Bản cần tuân thủ các quy định của Đạo luật giao dịch thương mại cụ thể được quản lý bởi Cơ quan các vấn đề người tiêu dùng và được áp dụng cho tất các các doanh nghiệp kinh doanh thương mại điện tử B2C. Mục đích của Đạo luật này nhằm bảo vệ người tiêu dùng tránh khỏi những lời gạ gẫm mua hàng bất hợp pháp từ người bán, đồng thời Đạo luật yêu cầu người bán phải minh bạch giá sản phẩm, chi phí vận chuyển, phương thức thanh toán và bất kỳ chi phí nào khác mà người tiêu dùng phải chịu, cũng như cung cấp tên cơ sở bán hàng, địa chỉ cụ thể, số điện thoại và tên người phụ trách kinh doanh trực tuyến. Ngoài ra tùy từng loại sản phẩm cụ thể, việc kinh doanh trực tuyến tại Nhật Bản cũng chịu sự điều chỉnh bởi các luật liên quan tương ứng, ví dụ như Đạo luật an toàn vật liệu và thiết bị điện (đối với sản phẩm điện tử), Đạo luật ghi nhãn chất lượng hàng gia dụng (đối với hàng may mặc), Đạo luật an toàn sản phẩm tiêu dùng (đối với thiết bị điện, thiết bị gas và các sản phẩm tiêu dùng nói chung), Đạo luật về quản lý dược phẩm (đối với thuốc, mỹ phẩm)…

Thị trường thương mại điện tử B2C xuyên biên giới của Nhật Bản vẫn được coi là có quy mô nhỏ, chủ yếu giữa người tiêu dùng Nhật Bản với các cơ sở bán hàng tại Hoa Kỳ và Trung Quốc. Ước tính tổng doanh thu B2C xuyên biên giới giữa Nhật Bản với Hoa Kỳ và Trung Quốc đạt khoảng 3,4 tỷ USD vào năm 2021, chiếm tỷ trọng khoảng 1,8% tổng doanh thu B2C nội địa của Nhật Bản. Thương mại điện tử xuyên biên giới có thể là một lựa chọn để các doanh nghiệp nước ngoài, trong đó có doanh nghiệp Việt Nam, có thể bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng Nhật Bản. Trong một số trường hợp, việc kiểm tra/cấp phép nhập khẩu vào Nhật Bản là không bắt buộc đối với các mặt hàng có số lượng, kích thước hạn chế và dành cho mục đích sử dụng cá nhân. Ngoài ra, hàng hóa nhập khẩu có giá trị dưới 150 USD, đã bao gồm phí vận chuyển và bảo hiểm, thường được miễn thuế hải quan.

Các doanh nghiệp Việt Nam có thể cân nhắc một số các lựa chọn khác nhau để có thể thâm nhập thị trường thương mại điện tử B2C của Nhật Bản.

- Thương mại điện tử xuyên biên giới

Đây là phương thức đòi hỏi ít nguồn lực và ít rủi ro nhất cho doanh nghiệp nước ngoài, khi doanh nghiệp nhận đơn đặt hàng từ người tiêu dùng Nhật Bản sau đó giao hàng trực tiếp từ kho tại Việt Nam đến người tiêu dùng. Tuy nhiên, việc đưa ra các chiến lược thu hút người tiêu dùng sẽ rất quan trọng cho sự thành công của doanh nghiệp. Việc cung cấp catalogue tiếng Nhật và dịch vụ trả lời khách hàng bằng tiếng Nhật sẽ giúp người mua hàng trực tuyến Nhật Bản dễ dàng tìm hiểu, trao đổi thông tin về sản phẩm, có cơ sở tin tưởng khi mua hàng của doanh nghiệp.

- Bán hàng trên kênh thương mại điện tử sẵn có của Nhật Bản

Các doanh nghiệp Việt Nam có thể lựa chọn kênh của Amazon hoặc Rakuten để bán hàng trực tuyến mà không cần có đối tác ở Nhật Bản. Amazon đưa ra hai lựa chọn: (i) Gói dành cho nhà bán hàng chuyên nghiệp: phí đăng ký hàng tháng là 38 USD cộng với phí giới thiệu cho mỗi mặt hàng; (ii) Gói dành cho các cá nhân đăng bán ít hơn 50 mặt hàng mỗi tháng: không yêu cầu phí thuê bao hàng tháng nhưng thay vào đó phải trả khoảng 1 USD cho mỗi mặt hàng được bán, cộng với phí giới thiệu. Rakuten tính phí đăng ký cố định cũng như các phí dịch vụ khác nhau dựa trên doanh số bán hàng của công ty hoặc cá nhân.

- Xây dựng cửa hàng trực tuyến trên trang web tiếng Nhật của doanh nghiệp

Doanh nghiệp Việt Nam có thể cân nhắc phát triển trang web riêng cho thị trường Nhật Bản để kiểm soát hoàn toàn hình ảnh thương hiệu, chiến lược tiếp thị và phát triển kinh doanh tại Nhật Bản. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần phải kiên trì trong việc tiếp cận thị trường Nhật Bản vì để thành công thâm nhập vào thị trường này đòi hỏi thời gian và nguồn lực chi phí đáng kể. Ví dụ: các doanh nghiệp Việt Nam cần thuê nhân sự/ nhà cung cấp dịch vụ ở Nhật Bản để triển khai các hoạt động sau: (i) xây dựng trang web bằng tiếng Nhật; (ii) chạy các chiến dịch quảng cáo, tiếp thị cần thiết; (iii) đóng vai trò là nhà nhập khẩu chính thức tại Nhật Bản để thực hiện các nhiệm vụ khác nhau như thông quan tại Nhật Bản; (iv) quản lý công tác hậu cần trong nước, bao gồm các hoạt động và chi phí lưu kho và xử lý đơn hàng; (v) cung cấp dịch vụ trung tâm chăm sóc khách hàng (call center).

Thông tin tham khảo:

- Đạo luật giao dịch thương mại riêng biệt

https://www.no-trouble.caa.go.jp/foreignlanguage/english/index.html

- Báo cáo khảo sát thị trường thương mại điện tử 2022 (của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản)

https://www.meti.go.jp/english/press/2023/pdf/0831_004h.pdf

Vụ Thị trường châu Á – châu Phi, Bộ Công Thương