EU tiến hành phiên rà soát chính sách thương mại lần thứ 15 trong khuôn khổ WTO

Thứ Sáu, 09/06/2023

Tổng quan về nền kinh tế của Liên minh châu Âu

Liên minh châu Âu đang ở trong một khoảng thời gian quan trọng khi phải cùng lúc tái định nghĩa những ưu tiên của mình. Giờ đây, những sự thay đổi trong chính sách như Thỏa thuận xanh và cải cách kỹ thuật số đều xuất phát từ sự bền vững, chuyển đổi số và một vai trò mạnh mẽ hơn ở phạm vi toàn cầu. Một số biện pháp, như Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon, vẫn đang trong quá trình phát triển, trong khi đó, những biện pháp khác, như Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số, đã có tác động đến thương mại. Đặc biệt, việc Vương quốc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu vào năm 2020 nhấn mạnh tầm quan trọng của giai đoạn chuyển tiếp này đối với khuôn khổ chính sách thương mại của EU.

Trong báo cáo này, giai đoạn được đánh giá đã chứng kiến một sự chuyển mình trong quỹ đạo kinh tế của EU. Mặc dù nền kinh tế EU duy trì hiệu quả mạnh mẽ trong nhiều năm, cú sốc của đại dịch vào năm 2020 đã khiến GDP thực giảm mạnh 5.7%. Tuy nghiên, EU đã cho thấy khả năng phục hồi đáng chú ý khi GDP tăng trưởng 5.4% vào 2021. Đáng chú ý, quỹ đạo tăng trưởng này vẫn kiên trì bất chấp cú sốc từ cuộc chiến tranh tại Ukraine vào đầu năm 2022.

Vị trí đối tác thương mại hàng đầu thế giới của EU vẫn không bị thách thức, với tổng kim ngạch trao đổi hàng hóa và dịch vụ đạt 6,28 nghìn tỷ EUR vào năm 2021, chiếm 21,5% GDP của EU. Điều này giúp củng cố vai trò quan trọng của khối trong bối cảnh thương mại toàn cầu. Trong khi thặng dư thương mại hàng hóa giảm do nhập khẩu năng lượng đắt đỏ, sự phục hồi mạnh mẽ trong thương mại dịch vụ (tăng trưởng xuất khẩu 16%) đã thúc đẩy nhẹ tổng thặng dư dịch vụ lên 122 tỷ EUR vào năm 2021. Trung Quốc, Thụy Sĩ, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ vẫn là những đối tác thương mại hàng đầu của EU trong suốt giai đoạn này.

Nhận thức nhu cầu điều chỉnh kinh tế trong bối cảnh toàn cầu đang thay đổi, EU đã cải cách các quy tắc quản lý kinh tế. Họ đề xuất một khuôn khổ mới để giám sát hiệu quả, tập trung vào đánh giá rủi ro và mức nợ cao. Cam kết cải cách này, cùng với hoạt động thương mại liên tục, cho thấy khả năng phục hồi và thích ứng với những thách thức phức tạp của EU.

Dẫn dắt bối cảnh thương mại năng động này là "Chính sách Thương mại Cởi mở, Bền vững và Quyết đoán" mới được EU thông qua. Chiến lược này nhấn mạnh thương mại cởi mở và công bằng nhưng cũng hướng đến "tự chủ chiến lược cởi mở", mang lại cho EU khả năng hành động độc lập khi cần thiết. Trong khuôn khổ này, Ủy ban đã đề xuất nhiều quy định khác nhau, bao gồm những quy định giải quyết vấn đề trợ cấp từ nước ngoài và thực thi các hiệp định thương mại, củng cố cam kết của EU đối với một tương lai thương mại cân bằng và linh hoạt.

Chính sách thương mại và đầu tư

Liên minh châu Âu theo đuổi một chiến lược đa diện về thương mại và đầu tư, đặc trưng bởi sự tham gia tích cực vào hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, mạng lưới rộng lớn các hiệp định thương mại khu vực và song phương, hỗ trợ thương mại với các nước đang phát triển và một khuôn khổ cân bằng đối với vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Trước hết, EU là một bên ủng hộ mạnh mẽ hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ và đóng góp tích cực cho Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) thông qua nhiều cách, như thúc đẩy thương mại cởi mở và công bằng thông qua các sáng kiến về quy định dịch vụ, thương mại điện tử và tác động môi trường của thương mại. Bên cạnh đó, EU cũng đóng vai trò dẫn đầu trong việc thiết lập Cơ chế Trọng tài kháng cáo tạm thời đa phương và ủng hộ phê chuẩn Hiệp định về Cấp trợ Ngư nghiệp.

Tính đến tháng 12 năm 2022, EU sở hữu mạng lưới lớn nhất nhất thế giới, gồm 44 hiệp định RTA. Trong giai đoạn được đánh giá, EU đã ký Hiệp định Thương mại và Hợp tác với Vương quốc Anh sau khi nước này rời EU và tạo điều kiện cho quần đảo Solomon gia nhập RTA EU-Các nước Thái Bình Dương. Đáng chú ý, các cuộc đàm phán đang diễn ra với các đối tác mới như New Zealand và Indonesia, trong khi các thỏa thuận hiện tại với Chile và Mexico đang được mở rộng. Để đảm bảo thực hiện hiệu quả, EU đã thiết lập Cơ chế Khiếu nại Điểm nhập Đơn và văn phòng thực thi và giám sát thương mại, củng cố thêm các cơ chế thực thi các chương về thương mại và phát triển bền vững trong các RTA của mình.

Là một phần của chính sách thương mại, EU hỗ trợ thương mại với các nước đang phát triển thông qua Hệ thống Tổng hợp Ưu đãi (GSP), mang lại quyền tiếp cận thị trường ưu đãi cho 66 nền kinh tế. GSP bao gồm ba thành phần: GSP, GSP+ và thỏa thuận Tất cả trừ Hàng vũ trang (EBA). Do GSP sẽ hết hạn vào năm 2023, một đề xuất quy định gia hạn GSP cho giai đoạn 2024-2034 đang được xem xét, tập trung vào việc tăng cường thực thi và phù hợp với các mục tiêu môi trường của EU.

Một số quy định liên quan đến thương mại đáng chú ý

Hải quan

Hải quan EU đã đơn giản hóa các thủ tục thương mại điện tử với việc thu thuế VAT thông qua Điểm dừng một cửa nhập khẩu. Các nâng cấp CNTT khác đang được tiến hành, hướng tới mục tiêu hoàn toàn số hóa vào năm 2025.

Thuế quan

Mức thuế quan ổn định, tuy nhiên với nông nghiệp thì mức này cao hơn. Khoảng 10% hàng hóa vẫn chịu các loại thuế quan phi tiêu chuẩn. Đáng chú ý, EU đã áp dụng việc tạm thời đình chỉ thuế quan để hỗ trợ Ukraine.

Các biện pháp chống trợ cấp

Trong giai đoạn được đánh giá, EU vẫn là bên sử dụng và chịu ảnh hưởng chủ yếu của các biện pháp thương mại phòng vệ như chống bán phá giá và chống trợ cấp. Mặc dù khung khổ chung ít thay đổi, nổi bật nhất là ngành thép khi phải nhận và gánh chịu chủ yếu những biện pháp này. Các biện pháp giám sát hết hạn được thay thế bằng giám sát sau sự kiện và kéo dài các biện pháp bảo hộ hiện có. Ngoài ra, trong giai đoạn này cũng chứng kiến sự gia tăng việc áp dụng các biện pháp trừng phạt hoặc hạn chế.

Chính sách xuất khẩu

EU vẫn duy trì nhiều biện pháp kiểm soát xuất khẩu, chủ yếu do các nghĩa vụ theo các công ước quốc tế. Các quy định về tiền chất ma túy và hóa chất nguy hiểm được cập nhật để điều chỉnh phạm vi sản phẩm. Dịch COVID-19 đã thúc đẩy các hạn chế xuất khẩu tạm thời trên khắp EU và hầu hết các quốc gia thành viên, mặc dù những hạn chế này chỉ kéo dài trong thời gian ngắn. Để hỗ trợ xuất khẩu trong đại dịch, Khung tạm thời về viện trợ nhà nước của EU cho phép các cơ quan công quyền gánh vác rủi ro liên quan đến bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ngắn hạn cho các "quốc gia rủi ro có thể giao dịch". Đáng chú ý, EU cũng bắt đầu nghiên cứu các lựa chọn cho một chiến lược riêng về tín dụng xuất khẩu của EU.

Biện pháp kỹ thuật thương mại (TBT)

Trong lĩnh vực rào cản kỹ thuật đối với thương mại, EU đã tiến hành cải cách pháp luật vào năm 2019. Những thay đổi này tập trung vào tăng cường các lĩnh vực then chốt như công nhận lẫn nhau, giám sát thị trường, dán nhãn sản phẩm và quy định bán hàng trực tuyến. Đáng chú ý, tiêu chuẩn hóa nổi lên như một công cụ quan trọng trong giai đoạn được đánh giá, như đã được chứng minh bởi Chiến lược Tiêu chuẩn hóa Châu Âu năm 2022. Chiến lược này định vị tiêu chuẩn hóa như một đòn bẩy chiến lược để thúc đẩy các mục tiêu môi trường, kỹ thuật số và kinh tế của EU.

Biện pháp vệ sinh thực vật và bảo vệ động vật (SPS)

Trong giai đoạn được đánh giá, EU ưu tiên cải thiện chế độ an toàn thực phẩm và sức khỏe động vật. Điều này bao gồm việc thực hiện các luật quan trọng như Luật Sức khỏe Thực vật, Luật Sức khỏe Động vật và Quy định về Kiểm soát Chính thức cho một hệ thống hài hòa và đơn giản hóa. Tính minh bạch và sự tham gia của công chúng được nâng cao thông qua các sửa đổi Luật Thực phẩm Tổng hợp. Các quy định cập nhật cho các sản phẩm thuốc thú y, bao gồm kiểm soát kháng sinh nghiêm ngặt hơn, đã có hiệu lực vào năm 2022.

Ngoài ra, Chiến lược Từ Trang trại đến Bàn ăn đầy tham vọng đã vạch ra lộ trình cho một hệ thống thực phẩm bền vững vào năm 2024, có khả năng dẫn đến cải cách trong các lĩnh vực như phụ gia thức ăn, thuốc trừ sâu và phúc lợi động vật. Sự tập trung vào an toàn thực phẩm và tính bền vững này đánh dấu một bước phát triển quan trọng trong chính sách thương mại của EU.

Sở hữu trí tuệ

Nhận thức được tầm quan trọng ngày càng tăng của SHTT đối với nền kinh tế EU, giai đoạn được đánh giá đã chứng kiến ​​hoạt động đáng kể trong lĩnh vực này. Điều này bao gồm ban hành các hướng dẫn mới cho nhãn hiệu và kiểu dáng, hiện đại hóa luật bảo hộ kiểu dáng và ban hành các quy định mới về chỉ dẫn địa lý và chương trình chất lượng trong nông nghiệp. Những nỗ lực này chứng tỏ cam kết của EU trong việc thúc đẩy một môi trường bảo vệ tính sáng tạo và đổi mới, những động lực chính cho tăng trưởng kinh tế và việc làm.

Nguồn: WTO