Đánh giá tác động của Dự luật thẩm định chuỗi cung ứng của EU
Thứ Năm, 15/06/2023
Chuyển đổi xanh và phát triển bền vững ngày càng được chú trọng tại các quốc gia phát triển, điển hình như Liên minh châu Âu (EU), theo đó cũng đặt ra nhiều thách thức cho các nhà xuất khẩu trong tiếp cận thị trường này. Bên cạnh Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) bắt đầu thí điểm từ tháng 10/2023, Luật sản phẩm chống phá rừng (EUDR) có hiệu lực từ ngày 29/06/2023, Chỉ thị Thẩm định chuỗi cung ứng (Corporate sustainability due diligence directive – CSDDD) là một trong những quy định doanh nghiệp cần lưu ý trong thời gian tới. Dự thảo Chỉ thị hiện đã được Nghị viện EP thông qua vào ngày 01 tháng 6 năm 2023 và dự kiến bắt đầu có hiệu lực từ năm 2026.
Mục tiêu của CSDDD nhằm thúc đẩy hoạt động doanh nghiệp bền vững và có trách nhiệm trong chuỗi giá trị toàn cầu. Dự thảo chỉ thị yêu cầu ngăn chặn, chấm dứt hoặc giảm thiểu tác động tiêu cực trong hoạt động của doanh nghiệp bao gồm cả công ty con và toàn bộ chuỗi cung ứng của họ đối với các vấn đề lao động và môi trường
Việc thẩm định chuỗi cung ứng khác với “thực hiện kinh doanh có trách nhiệm” khi bao hàm tất cả nội dung liên quan đến lao động, xã hội và môi trường mà doanh nghiệp phải tuân thủ. Trách nhiệm thẩm định trong chuỗi cung ứng không dừng lại ở việc tuân thủ và thực hiện trong phạm vi doanh nghiệp mà rộng hơn là các đối tác, nhà cung ứng của doanh nghiệp đó.
Ngoài ra, các công ty lớn cần có kế hoạch để đảm bảo chiến lược kinh doanh của mình tương thích với những cam kết trong Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. CSDDD cũng yêu cầu mô hình và chiến lược kinh doanh phải phù hợp với mục tiêu trung hòa khí hậu của EU vào năm 2050 và giảm 55% lượng phát thải ròng vào năm 2030. Các giám đốc doanh nghiệp sẽ phải xây dựng, giám sát việc thực hiện các quy trình thẩm định chuỗi cung ứng, cũng như tích hợp quy trình này vào chiến lược của công ty. Dự thảo CSDDD được xây dựng dựa trên Hướng dẫn của Liên hợp quốc về Nguyên tắc trong Kinh doanh và Nhân quyền, Hướng dẫn của OECD dành cho Doanh nghiệp đa quốc gia và Hướng dẫn cụ thể của OECD về Thẩm định dành cho doanh nghiệp có trách nhiệm.
Phạm vi đối tượng: những nhóm đối tượng mà CSDDD áp dụng bao gồm tất cả các công ty có trụ sở tại EU với hơn 250 nhân viên và doanh thu toàn cầu trên 40 triệu euro. Một công ty không đáp ứng các ngưỡng này nhưng là công ty mẹ của một nhóm các công ty tuyển dụng từ 500 người trở lên và có doanh thu trên toàn thế giới hơn 150 triệu euro, cũng nằm trong phạm vi của CSDDD.
Cụ thể, CSDDD sẽ áp dụng ngay với Nhóm 1: Các công ty trách nhiệm hữu hạn lớn của EU có từ 500 nhân viên trở lên và có doanh thu ròng toàn cầu từ 150 triệu euro trở lên.
Nhóm 2: Các công ty trách nhiệm hữu hạn khác hoạt động trong lĩnh vực có tác động lớn được xác định như dệt may, nông nghiệp, khai khoáng, có từ 250 nhân viên trở lên và doanh thu ròng toàn cầu từ 40 triệu euro trở lên. Đối với Nhóm 2, CSDDD sẽ được áp dụng muộn hơn 2 năm so với Nhóm 1.
CSDDD cũng áp dụng đối với những doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại EU với tiêu chí về số lượng nhân viên và doanh thu như doanh nghiệp EU nêu trên. Nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) không trực tiếp nằm trong phạm vi của chỉ thị này.
Nghĩa vụ thẩm định: Để giám sát chặt chẽ các tác động xã hội và môi trường đối với toàn bộ chuỗi cung ứng của mình, nghĩa vụ thẩm định trong CSDDD gồm tất các đối tác kinh doanh trực tiếp cũng như gián tiếp dọc theo chuỗi giá trị, tính đến cả hoạt động của chính họ, cũng như các hàng hóa và dịch vụ mà doanh nghiệp đó cung cấp. CSDDD còn áp dụng cho các hoạt động và cơ sở sản xuất liên quan đến việc bán, phân phối, vận chuyển, lưu trữ và quản lý chất thải các sản phẩm của công ty hoặc cung cấp dịch vụ.
Ngoại lệ duy nhất là việc người tiêu dùng cuối cùng thải bỏ sản phẩm. Mặc dù doanh nghiệp không có nghĩa vụ thẩm định đối với việc sử dụng cụ thể của sản phẩm hoặc dịch vụ, nhưng công ty phải chú ý đến việc sử dụng thực tế hoặc khả năng của sản phẩm hoặc dịch vụ của mình khi tiếp thị để tuân thủ pháp luật và không dẫn đến những tác động tiêu cực đến nhân quyền hoặc môi trường.
Các Quốc gia thành viên EU sẽ chỉ định một cơ quan có thẩm quyền giám sát và áp dụng các biện pháp trừng phạt hiệu quả, tương xứng và có tính răn đe, bao gồm cả tiền phạt và lệnh tuân thủ. EC sẽ thành lập một mạng lưới các cơ quan giám sát gồm đại diện của các cơ quan quốc gia để đảm bảo sự phối hợp hiệu quả.
Cũng cần lưu ý rằng CSDDD là Chỉ thị, vì vậy, mỗi quốc gia thành viên EU có quyền điều chỉnh các quy tắc phù hợp với luật của nước sở tại. Hiện nay, tại châu Âu, vào tháng 01 năm 2023, Đức đã thông qua Luật thẩm định chuỗi cung ứng (German Supply Chain Due Diligence Act - SCDDA) quy định các doanh nghiệp lớn bắt buộc phải tiến hành phân tích rủi ro chuỗi cung ứng để kiểm tra chặt chẽ các rủi ro và vi phạm. Luật này áp dụng với doanh nghiệp có từ 3000 lao động trở lên từ năm 2023 và có 1000 lao động trở lên từ năm 2024. Năm 2017, Pháp cũng đã thông qua luật yêu cầu các tập đoàn lớn thẩm định nhân quyền và môi trường áp dụng đối với doanh nghiệp Pháp hoặc doanh nghiệp có 10.000 lao động trở lên trên toàn cầu.
Mặc dù thẩm định doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng không phải vấn đề mới nhưng quy trình này tạo ra nhiều thách thức với các doanh nghiệp Việt Nam do chưa có đầy đủ thông tin và các hạn chế về nguồn lực. CSDDD áp quy định đối với toàn bộ chuỗi cung ứng nên bất kể vi phạm nào của nhà cung cấp, doanh nghiệp EU đều có trách nhiệm liên đới.
