Những nội dung cần lưu ý khi thực thi cam kết Doanh nghiệp thuộc sở hữu Nhà nước trong Hiệp định EVFTA
Thứ Bảy, 11/03/2023
Mục đích của các quy định đối với doanh nghiệp thuộc sở hữu Nhà nước là nhằm tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Tuy nhiên, các quy định này cũng tính đến vai trò quan trọng của các doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước trong việc thực hiện các mục tiêu chính sách công, ổn định kinh tế vĩ mô và đảm bảo an ninh – quốc phòng. Do đó, Việt Nam và EU đã thống nhất các quy định đối với doanh nghiệp thuộc sở hữu Nhà nước chỉ điều chỉnh hoạt động thương mại của các doanh nghiệp thuộc sở hữu Nhà nước có quy mô hoạt động thương mại đủ lớn đến mức có ý nghĩa trong cạnh tranh.
Chương 11 áp dụng cho doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu (ở cấp Trung ương) có quy mô hoạt động thương mại lớn (doanh thu từ hoạt động thương mại hàng năm trên 200 triệu SDR – tương đương với khoảng 6500 tỷ VNĐ). Các doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu sở hữu (ở cấp địa phương) có quy mô hoạt động thương mại lớn như vậy sẽ chịu sự điều chỉnh sau 5 năm kể từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực.
Theo Chương này, định nghĩa doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu là doanh nghiệp, mà Nhà nước trực tiếp hoặc gián tiếp: (i) sở hữu trên 50% vốn điều lệ hoặc kiểm soát trên 50% số phiếu bầu gắn với cổ phiếu do doanh nghiệp phát hành; (ii) có quyền bổ nhiệm hơn một nửa số thành viên ban quản trị hoặc bộ máy quản lý tương đương; hoặc (iii) có thể thực hiện quyền kiểm soát đối với các quyết định chiến lược của doanh nghiệp. Như vậy về cơ bản, định nghĩa này tương đối giống với định nghĩa Hiệp định CPTPP.
Tuy nhiên, Chương này không áp dụng đối với một số trường hợp ngoại lệ như sau:
- Hoạt động nhằm ứng phó với một tình trạng khẩn cấp quốc gia hoặc toàn cầu;
- Mua sắm chính phủ của các bên;
- Doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ về an ninh quốc phòng, trật tự công cộng hoặc an ninh công cộng, trừ trường hợp các doanh nghiệp này thuần túy chỉ tham gia các hoạt động thương mại;
- Doanh nghiệp thực hiện các dịch vụ thuộc chức năng của nhà nước;
- Các hoạt động và Ngoại lệ riêng dành cho Việt Nam.
Ngoại lệ riêng cho Việt Nam được quy định tại Phụ lục 11 bao gồm những ngoại lệ dành riêng cho Việt Nam theo hai phạm vi, ngoại lệ đối với toàn bộ Chương 11 và ngoại lệ đối với hai nghĩa vụ là Không phân biệt đối xử và tính toán thương mại, và nghĩa vụ Minh bạch hóa.
Những trường hợp loại trừ hoàn toàn khỏi nghĩa vụ của Chương này:
- Hoạt động tư nhân hóa, tái cấu trúc, thoái vốn của Chính phủ;
- Các biện pháp đảm bảo ổn định kinh tế;
- Các biện pháp giải quyết các vấn đề xã hội như an sinh xã hội, phúc lợi xã hội xóa đói giảm nghèo, giáo dục y tế công, chăm sóc trẻ em, phúc lợi xã hội của người dân tộc thiểu số v.v..
Những trường hợp được loại trừ khỏi hai nghĩa vụ chính của Chương:
- Mua hàng hóa hoặc dịch vụ của doanh nghiệp từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam;
- Thực hiện nhiệm vụ công ích được mô tả cụ thể của các Tập đoàn, Tổng công ty lớn thuộc sở hữu nhà nước của Việt Nam, các hoạt động cụ thể như tìm kiếm, thăm dò khai thác dầu khí, mua bán hoảng sản, dịch vụ mặt đất, dịch vụ in ấn, xuất bản, truyền thông đại chúng….
Theo Chương 11 của Hiệp định EVFTA, các doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu có các nghĩa vụ chính như sau:
- Hoạt động theo cơ chế thị trường, nghĩa là doanh nghiệp có quyền tự quyết định trong hoạt động kinh doanh và không có sự can thiệp hành chính của Nhà nước, ngoại trừ trường hợp thực hiện mục tiêu chính sách công.
- Không có sự phân biệt đối xử trong việc mua, bán hàng hóa, dịch vụ đối với những ngành, lĩnh vực đã mở cửa.
- Minh bạch hóa các thông tin cơ bản của doanh nghiệp phù hợp với quy định của pháp luật về doanh nghiệp.
Trong mối quan hệ với doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu, Nhà nước có các nghĩa vụ chính là:
- Không được sử dụng doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu để lẩn tránh các nghĩa vụ đã cam kết trong Hiệp định.
- Cơ quan quản lý nhà nước cần phải hành xử vô tư, công bằng đối với mọi doanh nghiệp thuộc sự quản lý và không được ưu ái doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu hơn khi thực thi pháp luật trong các điều kiện tương tự với các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác.
Ngoài các nghĩa vụ chính nêu trên, Hiệp định EVFTA yêu cầu các bên phải thực hiện nghĩa vụ minh bạch hóa thông qua cung cấp thông tin về doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu của bên kia dưới hình thức văn bản. Các thông tin cần minh bạch hóa bao gồm:
- Cơ cấu sở hữu và biểu quyết của doanh nghiệp, tỷ lệ cổ phần do nhà nước nắm
- Mô tả cổ phần đặc biệt, quyền biểu quyết đặc biệt do nhà nước nắm giữ
- Cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp, các mối liên hệ với nhà nước
- Mô tả về cơ quan nhà nước đang quản lý, giám sát doanh nghiệp đó
- Doanh thu hàng năm, tổng tài sản
- Những miễn trừ, loại trừ và bất kỳ biện pháp nào khác, bao gồm áp dụng đối xử ưu đãi hơn. Tuy nhiên đối với thông tin mật, hai bên không có nghĩa vụ phải công bố.
Đáng chú ý là EU cam kết sẽ hỗ trợ kỹ thuật giúp Việt Nam trong quá trình cải cách doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu nhằm thúc đẩy tính hiệu quả và minh bạch của các doanh nghiệp này.
Nguồn: Vụ CSTMĐB tổng hợp
