Cách thức Giải quyết tranh chấp giữa Việt Nam và EU trong EVFTA

Thứ Tư, 29/11/2023

Bước 1: Tham vấn

Hiệp định EVFTA yêu cầu mọi tranh chấp phải được bắt đầu giải quyết bằng bước tham vấn trên cơ sở thiện chí giữa hai bên nhằm đạt được giải pháp đồng thuận. Cụ thể, Bên có khiếu nại phải gửi yêu cầu tham vấn đến cho Bên kia, hai Bên sẽ phải cùng tham vấn trong vòng 30 ngày. Sau 45 ngày mà việc tham vấn chưa tiến hành, hoặc đã tiến hành nhưng không đạt kết quả thì coi như kết thúc bước này. Các thời hạn này có thể ngắn hơn (lần lượt là 15 ngày và 20 ngày) đối với các trường hợp khẩn cấp. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp hai Bên đều có thể thỏa thuận gia hạn các thời hạn này.

Bước 2: Thủ tục Trọng tài (gồm 03 bước nhỏ như sau)

- Thành lập Hội đồng trọng tài:

Nếu hai Bên không đạt được thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng tham vấn thì Bên có khiếu kiện có thể gửi yêu cầu thành lập Hội đồng trọng tài để giải quyết tranh chấp bằng quy trình trọng tài. Yêu cầu phải được lập thành văn bản, gửi tới cho Bên kia và Ủy ban Thương mại của EVFTA. Hội đồng trọng tài bao gồm 03 trọng tài viên, được thành lập trên cơ sở thỏa thuận của hai Bên về thành phần cụ thể. EVFTA có quy định cụ thể về điều kiện trọng tài viên, các bước để chỉ định trọng tài viên và thời hạn thành lập Hội đồng trọng tài.

- Tiến hành tố tụng trọng tài:

Trong vòng 10 ngày kể từ ngày Hội đồng trọng tài được thành lập, hai Bên sẽ cùng với Hội đồng trọng tài quyết định về các vấn đề cần thiết như khung thời gian, thù lao, chi phí trọng tài… trừ các vấn đề đã được cam kết sẵn trong EVFTA. Quy trình tố tụng trọng tài (cách thức thông báo, đệ trình các lập luận, bắt đầu tố tụng, thay thế trọng tài viên, phiên điều trần, bảo mật thông tin trong quá trình tố tụng, các lập luận được đệ trình bởi các nhóm chủ thể có liên quan…) được nêu trong Phụ lục 15a của Chương 15 EVFTA. Các Bên tự thỏa thuận với nhau và với Hội đồng trọng tài về các vấn đề khác mà EVFTA không đề cập. Theo EVFTA, Bên bị khiếu kiện phải chịu chi phí hành chính cho các phiên điều trần, nếu có, và hai Bên cùng chia sẻ các chi phí liên quan tới vấn đề tổ chức, bao gồm cả thù lao và chi phí cho trọng tài viên.

- Báo cáo của Hội đồng Trọng tài:

Trong vòng 90 ngày (có thể gia hạn nhưng không quá 120 ngày) kể từ ngày thành lập, Hội đồng trọng tài phải ra Báo cáo sơ bộ, với các nội dung về thực tế vụ việc, việc áp dụng các quy định, căn cứ ra các quyết định và khuyến nghị liên quan. Các Bên có quyền bình luận hoặc gửi yêu cầu về các nội dung của báo cáo sơ bộ cho Hội đồng trọng tài trong vòng 14 ngày sau khi được thông báo về Báo cáo sơ bộ. Hội đồng trọng tài sau đó sẽ cân nhắc ý kiến, bình luận, yêu cầu của các Bên, điều chỉnh nội dung báo cáo và thông qua Báo cáo cuối cùng trong vòng 120 ngày (hoặc tối đa là 150 ngày nếu có gia hạn) kể từ ngày thành lập Hội đồng trọng tài. 

Bước 3: Thực thi

Các Bên có nghĩa vụ thực hiện các biện pháp cần thiết để thực thi kết luận vụ việc trong Báo cáo cuối cùng của Hội đồng trọng tài. Trong đó cần lưu ý các vấn đề như sau:

- Thời gian cần thiết để thực thi: Trường hợp Bên phải thực thi cần thời gian để thực thi thì phải thông báo điều này cho Bên kia và Ủy ban Thương mại của EVFTA. Trường hợp các Bên không thể thống nhất thời gian thực hiện Báo cáo thì các bên có thể yêu cầu hội đồng trọng tài đã giải quyết vụ việc quyết định thời gian thực hiện Báo cáo..

- Xem xét lại biện pháp thực thi: Khi kết thúc thời hạn thực thi, Bên phải thực thi phải thông báo cho Bên kia và Ủy ban Thương mại của EVFTA về các biện pháp mà mình đã thực hiện để thực thi kết luận giải quyết tranh chấp. Trường hợp hai Bên vẫn không thể thống nhất về các biện pháp này thì Hội đồng trọng tài đã giải quyết vụ việc sẽ quyết định về vấn đề này.

- Biện pháp khắc phục tạm thời trong trường hợp khuyến nghị không được thực thi: Trong trường hợp qua các bước nêu trên mà biện pháp thực thi cần thiết vẫn không được thực hiện thì Bên phải thực thi có thể đưa ra đề xuất về khoản bù đắp tạm thời nếu Bên được thực thi có yêu cầu. Nếu Bên được thực thi không có yêu cầu về biện pháp đền bù tạm thời hoặc đã có yêu cầu nhưng không đạt được thỏa thuận về khoản bù đắp tạm thời thì có quyền đơn phương ngừng các nhượng bộ trong EVFTA với giá trị tương đương (với điều kiện là thông báo cho Bên kia và Ủy ban Thương mại của EVFTA).

Một số lưu ý:

Lưu ý 1: Hiệp định EVFTA quy định một Phụ lục riêng (Phụ lục 15 – C) về cơ chế trung gian. Theo đó, vào bất kỳ giai đoạn nào của quá trình tố tụng (tham vấn, trọng tài, thực thi…) các Bên đều có thể sử dụng quy trình trung gian để giải quyết bất kỳ nội dung tranh chấp nào.

Lưu ý 2: Tranh chấp giữa nhà đầu tư và Chính phủ sẽ được xử lý tại theo cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và Nhà nước (ISDS) theo Hiệp định Bảo hộ Đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVIPA).

Nguồn: Vụ CSTMĐB