Xuất khẩu rau quả của Việt Nam với các thị trường thuộc hiệp định RCEP tháng 4/2023
Chủ Nhật, 28/05/2023
1. Xuất khẩu hàng rau quả
Xuất khẩu chung
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam trong tháng 4/2023 sang RCEP đạt 291,53 triệu USD, giảm 10,74% so với tháng 3/2023 nhưng tăng 27,04% so với tháng 4/2022. Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam sang thị trường này đạt 1.033,94 triệu USD, tăng 22,56% so với 4 tháng đầu năm 2022. Xuất khẩu hàng rau quả sang thị trường RCEP chiếm tỷ trọng 74,49% trong tháng 4/2023 và chiếm 75,39% trong tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả 4 tháng đầu năm 2023 của cả nước (cùng kỳ năm trước chiếm tỷ trọng lần lượt là 70,17% và 71,90%).
Xét trong tổng hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường RCEP: Trong tháng 4/2023, hàng rau quả là mặt hàng xuất khẩu có trị giá lớn thứ 12 của Việt Nam sang thị trường RCEP, chiếm 2,78% trong tổng trị giá hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này (tháng 4/2022 có trị giá lớn thứ 13, chiếm 1,87%). Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, hàng rau quả có trị giá xuất khẩu lớn thứ 13, chiếm 2,40% trong tổng trị giá (4 tháng đầu năm 2022 có trị giá lớn thứ 13, chiếm 1,80% trong tổng trị giá).
Biểu đồ 1: Trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam sang thị trường RCEP tới tháng 4/2023
Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan
Thị trường xuất khẩu
Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam sang 6/10 thị trường RCEP tăng so với 4 tháng đầu năm 2022, đó là thị trường Trung Quốc (Đại lục), Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia, Lào, Indonesia. Ngược lại, những thị trường khác có trị giá giảm gồm: Thái Lan, Australia, Singapore, Campuchia.
Trong đó, xuất khẩu hàng rau quả sang thị trường Trung Quốc chiếm tỷ trọng lớn nhất trong FTA RCEP. Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam sang thị trường này đạt 804,65 triệu USD, tăng 29,99% so với 4 tháng đầu năm 2022, chiếm 58,67% trong tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả 4 tháng đầu năm 2023 của cả nước (cùng kỳ năm trước chiếm tỷ trọng 52,76%). Riêng tháng 4/2023, trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam sang Trung Quốc (Đại lục) đạt 229,92 triệu USD, giảm 10,28% so với tháng 3/2023 nhưng tăng 37,83% so với tháng 4/2022.
Tiềm năng xuất khẩu hàng rau quả sang Trung Quốc rất lớn bởi nhu cầu thị trường cao. Tuy nhiên, Trung Quốc không còn là thị trường dễ tính như nhiều năm trước đây, xu hướng tiêu dùng đã hướng tới chất lượng, mẫu mã sản phẩm và có sự cạnh tranh với trái cây các nước như: Thái Lan, Malaysia, Indonesia… Do vậy, các doanh nghiệp hàng rau quả của Việt Nam phải tiếp tục nâng cao chất lượng trong việc thu mua, kiểm tra tồn dư hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật, chế biến và bảo quản sản phẩm, đáp ứng đúng yêu cầu của đối tác.
Theo số liệu thống kê từ Cơ quan Hải quan Trung Quốc, trong 3 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu chuối, xoài, măng cụt, dưa hấu, sầu riêng, nhãn, chôm chôm, thanh long, vải thiều của Trung Quốc đạt 885,3 nghìn tấn, trị giá 1,18 tỷ USD, giảm 18,9% về lượng, nhưng tăng 6,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022. Giá nhập khẩu bình quân 9 chủng loại quả đạt 1.329,7 USD/tấn, tăng 31% so với cùng kỳ năm 2022.
Chuối, xoài, măng cụt, dưa hấu, sầu riêng, nhãn, chôm chôm, thanh long, vải thiều là các loại quả mà Việt Nam được phép xuất khẩu chính ngạch sang thị trường này. Trong số đó, Việt Nam và Trung Quốc đã ký kết 3 nghị định thư về việc xuất khẩu sang Trung Quốc với quả măng cụt, sầu riêng và chuối. Ngoài ra, Việt Nam đang đàm phán để ký nghị định thư với: thanh long, dưa hấu, vải, nhãn, chôm chôm, xoài. Ngoài 9 loại quả kể trên, Việt Nam còn được phép xuất khẩu mít và chanh leo chính ngạch sang Trung Quốc.
Ngoài thị trường Trung Quốc, hàng rau quả còn xuất khẩu tới một số thị trường khác trong FTA RCEP 4 tháng đầu năm 2023 như: Hàn Quốc đạt 65,91 triệu USD, tăng 9,37% so với cùng kỳ năm 2022; Nhật Bản đạt 54,34 triệu USD, tăng 8,41%; Thái Lan đạt 30,3 triệu USD, giảm 9,65%...
Biểu đồ 2: Cơ cấu hàng rau quả xuất khẩu sang thị trường RCEP trong tháng 4 và 4 tháng đầu năm 2023
Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan
Bảng 1: Giá trị xuất khẩu sang thị trường RCEP trong tháng 4 và 4 tháng đầu năm 2023
Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan
Chi tiết nhóm hàng xuất khẩu theo mã HS
Trong 4 tháng đầu năm 2023, mã HS 08 (Quả và quả hạch ăn được; vỏ quả thuộc họ cam quýt hoặc các loại dưa) được xuất khẩu nhiều nhất sang thị trường RCEP với trị giá 812,91 triệu USD, tăng 22,16% về trị giá so với 4 tháng đầu năm 2022 và chiếm tỷ trọng 85,78% trị giá xuất khẩu mã HS 08 của Việt Nam (4 tháng đầu năm 2022 chiếm tỷ trọng 81,06%). Trong đó, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn nhất với trị giá 719,60 triệu USD, tăng 25,43% về trị giá so với 4 tháng đầu năm 2022 và chiếm tỷ trọng 75,93% trị giá sang khẩu mã HS 08 của Việt Nam (4 tháng đầu năm 2022 chiếm tỷ trọng 69,88%). Tiếp đến là thị trường Thái Lan; Hàn Quốc; Nhật Bản; Malaysia; Lào; Australia; Singapore; New Zealand; Philippines; Campuchia; Indonesia.
Riêng tháng 4/2023, mã HS 08 (Quả và quả hạch ăn được; vỏ quả thuộc họ cam quýt hoặc các loại dưa) được xuất khẩu sang thị trường RCEP đạt 224,30 triệu USD, giảm 13,59% về trị giá so với tháng 3/2023 và chiếm tỷ trọng 85,22% trị giá xuất khẩu mã HS 08 của Việt Nam (tháng 4/2022 chiếm tỷ trọng 80,64%). Trong đó, thị trường Trung Quốc có trị giá lớn nhất với 197,22 triệu USD, giảm 14,33% về trị giá so với tháng 3/2023 và chiếm tỷ trọng 74,93% (tháng 4/2022 chiếm tỷ trọng 68,76%). Tiếp đến là thị trường Hàn Quốc; Thái Lan; Lào; Nhật Bản; Malaysia; Australia; Singapore; New Zealand; Philippines; Campuchia.
Ngoài ra, trong 4 tháng đầu năm 2023, Việt Nam còn xuất khẩu các mặt hàng rau quả khác sang thị trường RCEP như: mã HS 20 (Các chế phẩm từ rau, quả, quả hạch hoặc các sản phẩm khác của cây); mã HS 07 (Rau và một số loại củ, thân củ và rễ ăn được); mã HS 09 (Cà phê, chè, chè Paragoay và các loại gia vị)…
Bảng 2: Một số mặt hàng rau quả theo mã HS xuất khẩu sang thị trường RCEP trong tháng 4 và 4 tháng đầu năm 2023
Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan
2. Nhập khẩu hàng rau quả
Nhập khẩu chung
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, trị giá nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam trong tháng 4/2023 từ RCEP đạt 87,78 triệu USD, giảm 11,27% so với tháng 3/2023 và giảm 16,19% so với tháng 4/2022. Tính chung 4 tháng năm 2023, trị giá nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ thị trường này đạt 368,62 triệu USD, giảm 0,11% so với 4 tháng năm 2022. Nhập khẩu hàng rau quả từ thị trường RCEP chiếm tỷ trọng 62,34% trong tháng 4/2023 và chiếm 65,88% trong tổng trị giá nhập khẩu hàng rau quả 4 tháng năm 2023 của cả nước (cùng kỳ năm trước chiếm tỷ trọng lần lượt là 70,29% và 66,99%).
Biểu đồ 3: Trị giá nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ thị trường RCEP tới tháng 4/2023
Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan
Thị trường nhập khẩu
Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ 5/9 thị trường RCEP giảm so với 4 tháng đầu năm 2022, đó là thị trường Australia, Myanmar, New Zealand, Lào, Malaysia. Ngược lại, những thị trường khác có trị giá tăng gồm: Trung Quốc (Đại lục), Campuchia, Hàn Quốc, Thái Lan. Đáng chú ý, nhập khẩu rau quả của Việt Nam từ 3 thị trường Trung Quốc (Đại lục), Australia và Myanmar chiếm 78,92% giá trị nhập khẩu rau quả của Việt Nam từ RCEP trong 4 tháng đầu năm 2023.
Nhập khẩu rau quả của Việt Nam chủ yếu từ thị trường Trung Quốc (Đại lục). Tính chung 4 tháng đầu năm 2023, trị giá nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ thị trường này đạt 211,96 triệu USD, tăng 5,57% so với 4 tháng đầu năm 2022, chiếm 37,88% trong tổng trị giá nhập khẩu hàng rau quả 4 tháng đầu năm 2023 của cả nước (cùng kỳ năm trước chiếm tỷ trọng 36,45%). Riêng tháng 4/2023, trị giá nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ Trung Quốc (Đại lục) đạt 41,05 triệu USD, giảm 29,09% so với tháng 3/2023 và giảm 32,33% so với tháng 4/2022.
Tiếp đến là thị trường Australia. Nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ thị trường này 4 tháng đầu năm 2023 đạt 41,47 triệu USD, giảm 15,81% so với 4 tháng đầu năm 2022, chiếm 7,41% trong tổng trị giá nhập khẩu hàng rau quả 4 tháng đầu năm 2023 của cả nước (cùng kỳ năm trước chiếm tỷ trọng 8,94%). Riêng tháng 4/2023, nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ Australia đạt 16,73 triệu USD, tăng 42,62% so với tháng 3/2023 và tăng 41,88% so với tháng 4/2022.
Nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ thị trường Myanmar 4 tháng đầu năm 2023 đạt 37,50 triệu USD, giảm 7,26% so với 4 tháng đầu năm 2022, chiếm 6,70% trong tổng trị giá nhập khẩu hàng rau quả 4 tháng đầu năm 2023 của cả nước (cùng kỳ năm trước chiếm tỷ trọng 7,34%). Riêng tháng 4/2023, nhập khẩu hàng rau quả của Việt Nam từ Myanmar đạt 7,23 triệu USD, giảm 40,28% so với tháng 3/2023 và giảm 24,96% so với tháng 4/2022.
Biểu đồ 4: Cơ cấu hàng rau quả nhập khẩu từ thị trường RCEP trong tháng 4 và 4 tháng đầu năm 2023
Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan
Bảng 3: Giá trị nhập khẩu từ thị trường RCEP tháng 4 và 4 tháng đầu năm 2023
Nguồn: Tính toán từ số liệu của Tổng cục Hải quan
3. Nhận định và dự báo
Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) cho biết, quý I/2023 xuất khẩu rau quả tăng từ 7 – 8% do nhu cầu tiêu thụ trong dịp Tết Âm lịch tăng cao nên tháng 1 và tháng 2 tăng trưởng nóng, sau Tết nhu cầu giảm nên xuất khẩu chậm lại. Bên cạnh đó, sự tăng trưởng của thị trường Trung Quốc, các doanh nghiệp tập trung đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường này. Đồng thời giá nguyên liệu cũng tăng lên, một số mặt hàng tăng giá mạnh như sầu riêng, thanh long,... khiến cho thị trường các loại trái cây này tại Việt Nam sôi động hơn hẳn.
Cũng từ hoạt động nhập khẩu trái cây mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, nhiều cửa khẩu của Việt Nam cũng mở rộng giờ hoạt động đến 22 giờ mỗi ngày. Điều đó chứng tỏ nhu cầu nhập khẩu trái cây của Trung Quốc vẫn còn tốt, nhờ vậy, kim ngạch xuất khẩu rau quả trong quý II/2023 có thể tăng 10% thậm chí cao hơn. Theo đó, cả 2 quý đầu năm 2023 kim ngạch xuất khẩu rau quả sẽ đạt tương đương 2 tỷ USD.
Phân tích về thị trường xuất khẩu trái cây trong quý II/2023, Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, khi trái sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, vào ngày 17/9/2022 có hơn 100 tấn sầu riêng đầu tiên đã được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường này, theo Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc. Hiện thị trường này vẫn liên tục đặt hàng mặt hàng sầu riêng Việt Nam.
Trong 3 tháng đầu năm 2023, sầu riêng Việt Nam chưa vào chính vụ nên chỉ xuất khẩu cầm chừng sang thị trường này. Bước sang tháng 4/2023 trở đi, sầu riêng vào thời điểm chính vụ, hàng hoá dồi dào, bắt đầu đáp ứng các đơn hàng. Thêm vào đó, ngoài mặt hàng chủ lực sầu riêng thì cộng với mít, chuối và thanh long là các nông sản chính sẽ đưa kim ngạch xuất khẩu rau quả sang thị trường 1,4 tỷ dân đạt ít nhất là 2,5 tỷ USD trong năm nay, chiếm 62,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Theo Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, hiện đã có 12 loại trái cây xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc là khoai lang, thanh long, nhãn, chôm chôm, xoài, mít, dưa hấu, chuối, măng cụt, vải, chanh dây và sầu riêng.Trong đó, thanh long, đứng tốp đầu về các mặt hàng xuất khẩu ngành rau quả, cũng có cơ hội tăng tốc trở lại trong năm 2023 nhờ việc Trung Quốc mở cửa. Các thị trường lớn như Australia, Nhật Bản… cũng tăng nhập khẩu loại trái cây này và được hỗ trợ bởi giá cước vận tải đã hạ nhiệt. Do đó, khả năng lấy lại được mốc tỷ USD với loại quả này là khá hiện thực.
Chuối cũng có kỳ vọng mang về giá trị xuất khẩu lớn hơn nhiều so với con số hơn 300 triệu USD của cả năm ngoái, do “bệ phóng” là Nghị định thư về xuất khẩu được ký với Trung Quốc tháng 11/2022. Theo đó, chuối được xuất chính ngạch, với quy trình tổ chức sản xuất, bao gói được chuẩn hóa, từ đó tạo đà cho tăng kim ngạch xuất khẩu trong nhiều năm tiếp theo. Chỉ riêng Trung Quốc chi hơn 1 tỷ USD nhập chuối mỗi năm, trong đó, Việt Nam hiện là nước xuất khẩu chuối lớn thứ 2 sang thị trường này, sau Philippines.
Đối với thị trường Australia, hiện có 4 loại trái cây tươi của Việt Nam xuất khẩu sang đây bao gồm xoài, nhãn, vải thiều, thanh long. Việt Nam đang đàm phán để chanh leo và bưởi được xuất sang thị trường này. Với thị trường New zealand đang có 3 loại trái cây được phép xuất khẩu là xoài, chôm chôm, thanh long.
Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) trong tất cả các sản phẩm rau quả xuất khẩu, thì rau quả chế biến chiếm tỷ trọng đáng kể. Trong kết quả xuất khẩu năm 2022, rau củ quả chế biến chiếm 1/3 lượng kim ngạch. Trong quý I/2023, tỷ lệ này cũng giữ được vị thế, cho thấy xu hướng của người tiêu dùng dần có sự tiếp nhận đối với sản phẩm này. Phát triển ngành rau quả theo hướng chế biến không chỉ giúp kiểm soát được giá thành, mà còn nâng giá trị hàng hóa lên gấp 3 đến 4 lần so với mặt hàng tươi. Đặc biệt hoạt động này còn giúp tăng thời gian bảo quản nông sản, giải thoát tình trạng dư thừa cục bộ nguồn cung. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp làm sản phẩm trái cây nào cũng đủ năng lực làm trái cây chế biến.
Dự kiến kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng rau củ năm 2023 của Việt Nam sẽ đạt 4 tỷ USD, tăng 20% so với năm ngoái và phần tăng thêm này hoàn toàn khả thi nếu xuất khẩu sầu riêng đạt mục tiêu trên 1 tỷ USD.
