Cam kết về tự chứng nhận xuất xứ hàng hoá trong Hiệp định CPTPP và một số vấn đề về thực thi của Việt Nam

Thứ Ba, 28/11/2023

1. Cam kết về tự chứng nhận xuất xứ trong Hiệp định CPTPP

Thay vì cần đến cơ quan, tổ chức cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O) để nộp hồ sơ đề nghị cấp C/O, cơ chế TCNXX hàng hóa cho phép thương nhân được chủ động về thời gian, địa điểm và được tự chứng nhận đối với xuất xứ của hàng hoá. Như vậy, cơ chế TCNXX hàng hoá giúp giảm thời gian giao dịch và chi phí xuất nhập khẩu nhằm tạo thuận lợi thương mại tối đa cho thương nhân. 

Với mục tiêu tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động thương mại giữa các nước thành viên, Hiệp định CPTPP cho phép nhà xuất khẩu, nhà sản xuất hoặc nhà nhập khẩu được tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Theo đó, bất kỳ nhà xuất khẩu, nhà sản xuất nào cũng được tự chứng nhận xuất xứ. Còn đối với nhà nhập khẩu, Hiệp định CPTPP cho phép các nước thành viên có thể đưa ra các quy định trong nội luật về điều kiện cụ thể để nhà nhập khẩu được tự chứng nhận xuất xứ. 

Tuy nhiên, do có sự khác nhau trong nhu cầu cũng như mức độ sẵn sàng để áp dụng cơ chế TCNXX hàng hoá, Hiệp định CPTPP cũng cho phép các nước thành viên được bảo lưu việc áp dụng cơ chế này sau một thời gian chuyển đổi nhất định. Việt Nam được bảo lưu việc áp dụng cơ chế nhà nhập khẩu tự chứng nhận xuất xứ sau 5 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực. Ngoài ra, các nước CPTPP cũng được bảo lưu việc áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ đối với nhà xuất khẩu hoặc nhà sản xuất trong thời gian 5 năm và gia hạn thêm 5 năm (nghĩa là tối đa là 10 năm) kể từ khi Hiệp định có hiệu lực đối với nước thành viên đó. Trong thời gian chuyển đổi, các nước được linh hoạt áp dụng song song 2 cơ chế cấp chứng nhận xuất xứ là (a) cơ quan, tổ chức có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O); và (b) nhà xuất khẩu đủ điều kiện (approved exporter) được TCNXX.

Về Chứng từ TCNXX, Hiệp định CPTPP không quy định một mẫu cụ thể mà chỉ quy định các thông tin tối thiểu cần thể hiện trên chứng từ này như thông tin cụ thể về người chứng nhận, nhà xuất khẩu, nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, thông tin về hàng hoá, tiêu chí xuất xứ mà hàng hoá đáp ứng, chứng nhận xuất xứ cho một lô hàng hay nhiều lô hàng, ngày chứng nhận và chữ ký của người chứng nhận.

Thương nhân có thể tự chứng nhận xuất xứ trên các chứng từ thương mại, chứng từ vận tải hoặc thậm chí tự tạo mẫu riêng, miễn là các thông tin tối thiểu theo yêu cầu đều phải được thể hiện đầy đủ. Cũng như Giấy chứng nhận xuất xứ C/O mẫu CPTPP, chứng từ tự chứng nhận xuất xứ có thời hạn là 01 năm kể từ ngày chứng nhận.

2. Thực thi cam kết tự chứng nhận xuất xứ tại Việt Nam

Theo cam kết trong CPTPP, hiện nay Việt Nam đang áp dụng cơ chế cơ quan, tổ chức có thẩm quyền cấp C/O đối với hàng xuất khẩu sang các nước CPTPP. Sau khi hết thời gian chuyển đổi, (nghĩa là tối đa đến ngày 14 tháng 1 năm 2029) thì Việt Nam sẽ chuyển sang áp dụng hoàn toàn cơ chế TCNXX đối với nhà xuất khẩu, nhà sản xuất. 

Doanh nghiệp có thể tham khảo quy định cụ thể về việc áp dụng cơ chế này tại Thông tư số 03/2019/TT-BCT ngày 22 tháng 1 năm 2019 quy định Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định CPTPP và Thông tư số 06/2020/TT-BCT ngày 24 tháng 3 năm 2020 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 03/2019/TT-BCT của Bộ Công Thương. 

Đối với hàng hoá nhập khẩu từ các nước thành viên CPTPP về Việt Nam, hiện nay Việt Nam chưa áp dụng cơ chế TCNXX đối với nhà nhập khẩu. Vì vậy, chứng từ chứng nhận xuất xứ để hàng hoá nhập khẩu vào Việt Nam được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định là chứng từ TCNXX do nhà xuất khẩu, nhà sản xuất của nước xuất khẩu thực hiện. Sau 5 năm kể từ ngày Hiệp định CPTPP có hiệu lực, tức là ngày 14 tháng 1 năm 2024, Việt Nam sẽ áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ đối với nhà nhập khẩu.

Việc áp dụng cơ chế này đối với hàng nhập khẩu được quy định cụ thể tại Thông tư số 62/2019/TT-BTC ngày 5 tháng 9 năm 2019 của Bộ Tài chính về sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 38/2018/TT-BTC ngày 20 tháng 4 năm 2018 về xác định xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; và công văn số 2669/TCHQ-GSQL ngày 31 tháng 05 năm 2021 của Tổng cục Hải quan hướng dẫn về chứng từ tự chứng nhận xuất xứ hàng hoá trong Hiệp định CPTPP cho hàng hoá nhập khẩu.