1. Đối tượng tranh chấp

Vào năm 2005, UAB E energija (sau đây gọi là UAB) là một công ty năng lượng, được thành lập theo pháp luật Lithuania, đã ký kết một thỏa thuận có thời hạn trong vòng 30 năm với AS Rēzeknes Siltumtīkli, một công ty thuộc sở hữu hoàn toàn của Chính quyền Thành phố Rēzekne để tiến hành công tác kiểm tra, nâng cấp, lắp đặt và vận hành hệ thống cung cấp dịch vụ sưởi ấm cho Thành phố Rēzeknes, Latvia. UAB đã thành lập một pháp nhân tại Latvia, gọi là Công ty Latgales Enerģija (sau đây gọi là LE) để thực hiện việc đầu tư vào dự án này.

Trong quá trình triển khai thỏa thuận này, 2 bên đã phát sinh tranh chấp với nguyên đơn là UAB và bị đơn là Chính quyền nước Cộng hòa Latvia, một quốc gia Thành viên của Liên minh châu Âu (EU).

2. Nội dung tranh chấp

Tại thỏa thuận nói trên, Siltumtīkli phụ trách hoàn toàn việc giám sát các dịch vụ cung cấp hệ thống sưởi tại Thành phố Rēzeknes. Theo thỏa thuận đã ký với UAB, LE sẽ tiếp quản các hoạt động của Siltumtīkli và gánh các khoản nợ của công ty này. Thỏa thuận này còn quy định, cơ quan quản lý nhà nước Trung ương của Latvia sẽ quy định mức giá mà LE đưa ra cho các dịch vụ của mình. LE cũng đã ký kết thỏa thuận riêng với chính quyền thành phố Rēzeknes bên cạnh thỏa thuận cấp phép dịch vụ, trong đó bao gồm điều khoản chính quyền sẽ không can thiệp vào việc thực hiện thỏa thuận cấp phép nêu trên.

Sau khi vận hành, do giá nguyên liệu khí đốt tăng, LE đã nộp một số đơn yêu cầu đề nghị được tăng giá dịch vụ lên chính quyền thành phố. Tuy vậy, những yêu cầu này đều bị chính quyền từ chối, lý do đưa ra là bởi chính quyền chưa thông qua Kế hoạch phát triển nguồn cung cấp năng lượng sưởi. Do không được tăng giá dịch vụ, LE không thể thanh toán các hóa đơn khí đốt và dẫn đến việc công ty này bị cắt nguồn cung nhiên liệu bởi các đối tác cung cấp khí đốt. Từ đó, LE gặp khó khăn trong việc cung cấp năng lượng cho một số khu vực của Thành phố Rēzeknes.

Vào tháng 9 năm 2007, Thành phố Rēzeknes đã tuyên bố một cuộc khủng hoảng năng lượng và Siltumtīkli, với tư cách đại diện cơ quan quản lý nhà nước đã kiện Công ty LE lên Tòa án khu vực Latgales để yêu cầu tịch biên tài khoản ngân hàng của LE. Bên cạnh đó, chính quyền thành phố đã chỉ định Rēzeknes Enerģija (RE) cung cấp năng lượng nhiệt cho thành phố. Sau cuộc bầu cử địa phương, các chính trị gia mới đắc cử đã phản đối việc tư nhân hóa dịch vụ và chấm dứt hợp đồng thuê với UAB vào năm 2008, tịch thu toàn bộ tài sản và khoản đầu tư của công ty mà không đi kèm việc bồi thường. Từ đây, các khiếu nại phát sinh từ việc chính quyền Rezekne chấm dứt hợp đồng trước thời hạn, đồng thời nguyên đơn cáo buộc chính quyền Thành phố đã quốc hữu hóa bất hợp pháp hệ thống cấp nước nóng và sưởi ấm mà nguyên đơn đã đầu tư tại địa phương.

Sau bốn năm đàm phán không thành công, UAB, với tư cách là cổ đông nắm quyền kiểm soát của LE đã nộp đơn khởi kiện ra Trung tâm giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế (ICSID), với cáo buộc rằng Latvia đã vi phạm nghĩa vụ theo BIT Latvia - Lithuania đã ký, đặc biệt là vi phạm tiêu chuẩn đối xử công bằng và bình đẳng (FET) cũng như tiêu chuẩn bảo vệ an toàn và đầy đủ (FPS) theo Điều 3(1) BIT, vi phạm nghĩa vụ không tước đoạt khoản đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài mà không bồi thường hợp lý theo Điều 4(1) tại Hiệp định. Đặc biệt, nguyên đơn cho rằng hành vi của Latvia đối với công ty “dường như dựa trên thành kiến ​​hoặc thiên vị hơn là dựa trên các lý do hoặc cơ sở thực tế” và do đó, những hành vi này mang tính tùy tiện theo Điều 3(1) BIT Latvia - Lithuania.

3. Phán quyết

Trong vụ kiện này, nhà đầu tư đã viện dẫn Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư song phương giữa Latvia - Lithuania (1996) để làm cơ sở cáo buộc Chính phủ Latvia vi phạm cam kết về bảo hộ đầu tư, bao gồm các điều khoản về Tranh chấp giữa một Bên với nhà đầu tư của Bên kia, Bảo hộ và đối xử đối với các khoản đầu tư, Tước quyền sở hữu và bồi thường.

Ngày 22 tháng 12 năm 2017, sau 5 năm giải quyết tranh chấp nêu trên, Hội đồng trọng tài đã ban hành phán quyết có lợi cho phía nhà đầu tư, theo đó Chính phủ Latvia có trách nhiệm bồi thường cho Công ty UAB E energija khoản tiền 1,60 triệu EUR, tương đương 1,90 triệu USD do đã có các biện pháp tùy tiện, vô lý áp dụng lên nhà đầu tư.

Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương