1. Đối tượng tranh chấp

Ông Alex Genin là công dân của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Ông là Chủ tịch Hội đồng quản trị của EIB, đồng thời là chủ sở hữu, giám đốc điều hành và cổ đông duy nhất của Eastern Credit Limited, Inc. Ông Genin cũng là chủ sở hữu hưởng lợi của toàn bộ số cổ phiếu đang lưu hành của Eurocapital (Eurocapital được dùng để chỉ Eurocapital Group Limited (“Eurocapital Ltd.”) và Eurocapital Group Company (“Eurocapital Co.”), một công ty Isle of Man, được thành lập vào năm 1988).

Estonian Innovation Bank (“EIB”) là một tổ chức tài chính được thành lập theo luật pháp của Estonia. Các cổ đông chính của ngân hàng này trong thời gian liên quan đến vụ kiện tại trọng tài quốc tế là AS Baltoil, Eastern Credit Limited, Inc. và Eurocapital.

2. Nội dung tranh chấp

Sau một loạt các biện pháp của chính quyền Estonia, cụ thể là của Ngân hàng Trung ương Estonia, làm ảnh hưởng đến lợi nhuận của EIB, các nguyên đơn cáo buộc rằng Estonia vi phạm Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư giữa Estonia và Hoa Kỳ (1994).

Theo yêu cầu bằng văn bản ngày 12 tháng 11 năm 1999 từ phía Bị đơn, phiên xét xử về mặt thẩm quyền của vụ kiện đã được tổ chức vào ngày 08 tháng 01 năm 2000. Tại phiên xét xử này, hội đồng trọng tài đã quyết định thống nhất rằng việc phản đối thẩm quyền xét xử của hội đồng trọng tài của Bị đơn là chưa đủ cơ sở. Do vậy, hội đồng trọng tài sẽ tiếp tục xem xét toàn bộ diễn biến của vụ việc, bao gồm căn cứ khởi kiện của Nguyên đơn song song với việc xét xử về mặt nội dung về việc Bị đơn có vi phạm các cam kết theo Hiệp định BIT hay không.

Trong vụ kiện này, nhà đầu tư đã viện dẫn Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư giữa Estonia và Hoa Kỳ (1994) để làm cơ sở cáo buộc Chính phủ Estonia vi phạm cam kết về bảo hộ đầu tư.

- Điều khoản về nghĩa vụ bảo hộ đầu tư công bằng và bình đẳng, an toàn và đầy đủ và điều khoản bao trùm (khoản 3 Điều II)

(a) Khoản đầu tư phải luôn được đối xử công bằng và bình đẳng, được hưởng sự bảo vệ toàn diện và đầy đủ và trong mọi trường hợp sẽ không được đối xử thấp hơn yêu cầu của luật pháp quốc tế.

  (b) Không Bên nào được phép làm phương hại bằng các biện pháp tùy tiện hoặc phân biệt đối xử đối với việc quản lý, vận hành, bảo trì, sử dụng, hưởng thụ, mua lại, mở rộng hoặc thanh lý các khoản đầu tư. Vì mục đích giải quyết tranh chấp theo Điều VI và VII, một biện pháp có thể mang tính tùy tiện hoặc phân biệt đối xử bất chấp thực tế là một Bên đã hoặc đã có cơ hội xem xét lại biện pháp đó tại tòa án hoặc cơ quan xét xử hành chính của một Bên.

  (c) Mỗi Bên phải tuân thủ mọi nghĩa vụ mà mình có thể đã ký kết liên quan đến khoản đầu tư.

- Điều khoản về tước quyền sở hữu và bồi thường thiệt hại (khoản 1 Điều III)

Các khoản đầu tư sẽ không bị tước quyền sở hữu hoặc quốc hữu hóa trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các biện pháp tương tự như tước quyền sở hữu hoặc quốc hữu hóa (gọi là "tước quyền sở hữu") trừ khi việc tước quyền sở hữu được tiến hành: vì mục đích công cộng; một cách không phân biệt đối xử; nhà đầu tư được bồi thường kịp thời, đầy đủ và hiệu quả; và phù hợp với thủ tục tố tụng hợp pháp và các nguyên tắc xử lý chung quy định tại Điều II(3).

3. Phán quyết

Tuy phán quyết về nội dung trong vụ việc này có lợi cho phía nhà nước Estonia, việc Hội đồng trọng tài kết luận tại giai đoạn thẩm quyền rằng phía nguyên đơn có cơ sở khởi kiện Chính phủ Estonia thông qua các quy định tại Hiệp định Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư giữa Estonia và Hoa Kỳ đặt ra vấn đề rằng một biện pháp áp dụng bởi chính quyền tác động đến doanh nghiệp trong nước có tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tranh chấp đầu tư quốc tế giữa nhà đầu tư nước ngoài là cổ đông của doanh nghiệp đó với chính phủ nước sở tại.

Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương