Thị trường cà phê Canada: quy định và cách tiếp cận

Thứ Hai, 22/07/2024

Thị trường cà phê Canada có nhu cầu nhập khẩu ổn định khoảng 1.4 tỷ USD/năm, riêng năm 2022, nhập khẩu cà phê vào Canada đã tăng đột biến lên đến 1.9 tỷ USD. Người Canada có mức tiêu thụ cao trong số top 10 thế giới và người Canada dùng cà phê còn phổ biến hơn dùng nước máy với 71% dân số uống thường xuyên . Ước tính, mỗi người Canada tiêu trung bình hàng tháng tới 35CAD và trung bình uống tới 2.7 cốc cà phê mỗi ngày. Ở những tỉnh bang như Manitoba và Saskatchewan, con số này còn lên đến 5 cốc cà phê mỗi ngày . Ở Canada có khoảng gần 6 ngàn chuỗi cửa hàng cà phê của các thương hiệu lớn như Tim Hortons, Starbucks, Second Cup… và khoảng 7 ngàn quán cà phê thương hiệu riêng. Ngành công nghiệp cà phê sử dụng khoảng trên 180 ngàn lao động để phục vụ tại cửa hàng, trong lĩnh vực sản xuất, rang xay và đóng gói cà phê. Ngành công nghiệp cà phê ước tính có giá trị khoảng 18 tỷ USD . Có dự báo còn cho rằng quy mô thị trường ngành cà phê của Canada có thể đạt tới 32 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 5% từ nay đến năm 2030 , nhờ sự tăng trưởng rất mạnh của các cửa hàng cà phê và các dòng cà phê thượng hạng.

1. Thị trường cà phê Canada (HS 0901): quy mô và thị hiếu

 

Thị trường cà phê Canada có nhu cầu nhập khẩu ổn định khoảng 1.4 tỷ USD/năm, riêng năm 2022, nhập khẩu cà phê vào Canada đã tăng đột biến lên đến 1.9 tỷ USD. Người Canada có mức tiêu thụ cao trong số top 10 thế giới và người Canada dùng cà phê còn phổ biến hơn dùng nước máy với 71% dân số uống thường xuyên[1]. Ước tính, mỗi người Canada tiêu trung bình hàng tháng tới 35CAD và trung bình uống tới 2.7 cốc cà phê mỗi ngày. Ở những tỉnh bang như Manitoba và Saskatchewan, con số này còn lên đến 5 cốc cà phê mỗi ngày[2]. Ở Canada có khoảng gần 6 ngàn chuỗi cửa hàng cà phê của các thương hiệu lớn như Tim Hortons, Starbucks, Second Cup… và khoảng 7 ngàn quán cà phê thương hiệu riêng. Ngành công nghiệp cà phê sử dụng khoảng trên 180 ngàn lao động để phục vụ tại cửa hàng, trong lĩnh vực sản xuất, rang xay và đóng gói cà phê. Ngành công nghiệp cà phê ước tính có giá trị khoảng 18 tỷ USD[3]. Có dự báo còn cho rằng quy mô thị trường ngành cà phê của Canada có thể đạt tới 32 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 5% từ nay đến năm 2030[4], nhờ sự tăng trưởng rất mạnh của các cửa hàng cà phê và các dòng cà phê thượng hạng.

Theo báo cáo xu hướng trong thị trường cà phê của tác giả Valerie Ward[5], người Canada ngày càng quan tâm đến sức khoẻ và hiểu biết về sản phẩm, ngoài hương vị,

người tiêu dùng còn đòi hỏi chất lượng, tính bền vững (bao gồm các chứng nhận hữu cơ và đạo đức cho người tiêu dùng biết sản phẩm được trồng, chế biến và kinh doanh ở đâu và như thế nào). Người Canada còn quan tâm cả đến xuất xứ của hạt cà phê, quy trình rang và quy trình trồng trọt ở trang trại. Người tiêu dùng Canada có xu hướng ưa thích các dòng cà phê có chất lượng hạt cao, công thức trộn độc đáo và cách pha thủ công[6] và sẵn sàng trả giá cao. Bao bì của các hãng bắt đầu nắm bắt xu hướng và minh bạch hoá toàn bộ thông tin và tuân thủ xu hướng “thương mại lành mạnh-thương mại công bằng”.

Nhìn chung, người Canada  (trên 50%) vẫn chủ yếu chọn uống cà phê pha truyền thống, nguyên vị, khoảng 24% uống cà phê dòng expresso. Tuy nhiên, cũng ngày càng có nhiều người bắt đầu thích những vị pha kiểu mới như cappuccinos, mochas, lattes và macchiatos (khoảng 9%)[7]. Người tiêu dùng Canada cũng mong muốn thử nghiệm các công nghệ và hình thức pha chế mang lại trải nghiệm cá nhân hoặc các hình thức pha chế tiện lợi, ví dụ như cà phê pha truyền thống bằng máy sử dụng capsule hoặc kén đựng cà phê bột. Xu hướng cũng cho thấy việc chuyển sang cà phê có nguồn gốc duy nhất thay vì pha trộn và ưa chuộng các loại cà phê rang nhẹ hơn để thể hiện rõ hơn các đặc tính của nhiều loại. Hiện nay, càng ngày càng có nhiều người Canada muốn tự pha cà phê tại nhà tới 80% người Canada uống cà phê sáng ở nhà hàng và 70% người Canada nói chung chỉ uống cà phê tại nhà. Ngày càng có nhiều hộ gia đình sử dụng máy để pha cà phê tại nhà, đặc biệt với những người sành cà phê thường ưa chuộng các dòng cà phê đặc sản, cà phê bột/hạt. Ước tính toàn bộ thị trường tiêu dùng cà phê Canada, có khoảng 50% người tiêu dùng sẽ lựa chọn cà phê bột. Máy pha cà phê cũng đáp ứng ngày càng tốt nhu cầu cá nhân hoá và có thể pha nhiều loại cà phê tại nhà. Kể cả các dòng cà phê dùng viên nén cũng đã đa dạng hoá các sản phẩm để giúp khách hàng trải nghiệm tốt hơn. Ngoài ra, dòng cà phê sấy lạnh và uống pha chế theo cách cold-brew, dùng với đá cũng bắt đầu được ưa chuộng do nhu cầu giải khát mùa hè và uống cà phê trọng lấy hương hơn lấy vị. Sản phẩm cà phê uống liền (instant) và cà phê đóng chai cũng bắt đầu có thị trường tại Canada, nhưng vẫn chiếm thị phần nhỏ (khoảng 5%).

Mặc dù người Canada chủ yếu dùng cà phe tại nhà nhưng đa số chủ yếu chọn các sản phẩm có thương hiệu lớn như Tim Hortons, Starbucks, Nespresso, Folgers (chiếm đến trên 75% thị phần). Các thương hiệu khác được ưa chuộng cũng chủ yếu từ các nước có truyền thống về cà phê như Ý, Thuỵ Sĩ… Người Canada chủ yếu mua cà phê ở siêu thị (75%), số còn lại mua cà phê tại các tiệm cà phê rang tại chỗ để mang về pha tại nhà. Giá bán lẻ cà phê uống liến ở Canada trung bình là 6.73 CAD/200gram và cho cà phê rang là 5.04 CAD/300 gram[8].

 

2. Tình hình xuất khẩu cà phê vào thị trường Canada:

 

Có thể thấy xuất khẩu cà phê của Việt Nam tăng khá mạnh sau CPTPP, hiện đạt trên 32 triệu USD, tăng gấp 3 lần so với năm 2018. Mặc dù vậy, giá trị xuất khẩu cà phê của Việt Nam còn quá thấp so với nhu cầu của thị trường.

 

Tình hình xuất khẩu cà phê của Việt Nam sau CPTPP
Triệu USD US	2018	2019	2020	2021	2022
Vietnam	10,262	11,147	11,842	16,506	32,195
Các nước	1,195,362	1,185,039	1,193,193	1,406,755	1,880,161
Tổng	1,205,624	1,196,186	1,205,035	1,423,261	1,912,356

 

Trong 3 tháng đầu năm 2024, theo số liệu sở tại, nhập khẩu cà phê từ Việt Nam có mức tăng khá tốt so với năm 2023: Giá trị nhập khẩu 2 tháng đầu năm đã đạt 8,5 triệu USD, tăng 31.7% so với cùng kỳ năm 2023. Đây cũng là mức cao nhất theo số liệu thống kê 10 năm từ 2012-2023. Trong kỳ theo dõi, Việt Nam cũng là 1 trong 3 nước có mức tăng trưởng cao nhất vào địa bàn (Sau Peru và Nicaragua). Tuy nhiên, Canada nhập khẩu cà phê chủ yếu từ Hoa Kỳ (25% thị phần), Colombia (25% thị phần), Brazil và Thuỵ Sĩ mỗi nước khoảng 12% thị phần và các nước khác như Guatemala, Honduras, Peru, Italy, Nicaragua, Mexico. Có thể thấy Canada tiêu thụ chủ yếu cà phê hạt Arabica của Nam Mỹ. Đối với cà phê uống liền, Canada ưa chuộng các thương hiệu lớn của Thuỵ Sĩ và Italy (Nestle, Daviddoff, Movenpick, Illy, Lavazza, Segafredo, Pellini…).

 

Top 10 nước xuất khẩu nhiều nhất vào Canada năm 2022
United States	468,580
Colombia	377,106
Brazil	226,582
Switzerland	212,261
Guatemala	126,024
Peru	104,237
Honduras	73,647
Italy (incl. Vatican City State)	64,459
Mexico	41,948
Nicaragua	41,507
Sub-total	1,736,351
Others	176,132
Total All Countries	1,912,483

 

Việt Nam không nằm trong nhóm 10 nước xuất khẩu nhiều nhất vào Canada. Với tốc độ tăng trưởng hiện nay, có thể kỳ vọng Việt Nam sớm vượt Mexico và trở thành 1 trong 10 nước xuất khẩu cà phê lớn nhất vào Canada. Việt Nam hiện là đại diện cà phê ASEAN có danh tiếng nhất có mặt ở Canada, vượt qua Indonesia và Singapore. Mặc dù vậy, thị phần của Việt Nam vẫn là chưa xứng với tiềm năng (chưa đến 2%). Tuy nhiên, cần lưu ý là con số này không phản ánh thực sự sự hiện diện của cà phê Việt Nam tại địa bàn, do một phần lớn cà phê Việt Nam được xuất khẩu qua Hoa Kỳ và chế biến/trung chuyển tại Hoa Kỳ rồi mới chuyển vào Canada vì hầu hết các nhà nhập khẩu cà phê thô đều có trụ sở ở Hoa Kỳ.

Canada hiện có 38.83 triệu dân trong đó khoảng 10 triệu người tiêu dùng Canada là ở độ tuổi 17-37 – độ tuổi tiêu dùng nhiều nhất. Canada có lượng nhập cư dự đoán ổn định ở mức 400.000 người năm để đạt quy mô dân số 100 triệu người vào năm 2100. Thống kê của Canada cũng cho thấy khoảng 48% số người nhập cư mới có nguồn gốc từ châu Á. Theo số liệu điều tra mới đây, 20.2% dân số Canada tức khoảng 8 triệu người đến từ châu Á (2021); trong đó số lượng người có nguồn gốc từ Đông Á và Đông Nam Á ước tính khoảng 57%. Lượng dân nhập cư cao hàng năm là nguồn khách hàng tiêu thụ tiềm năng ổn định và có thể dự báo.

Việt Nam có nhiều tiềm năng tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng cà phê và chè vào thị trường vì các yếu tố: 1. Nhu cầu của thị trường Canada tăng ổn định trong 10 năm gần đây (300% giai đoạn 2012-2022) nhờ các yếu tố kinh tế vĩ mô của Canada rất ổn định; 2. Do người Canada ngày càng quan tâm đến sức khoẻ, giảm béo và tin tưởng việc tăng khẩu phần cà phê có tác dụng tích cực để giảm béo và cà phê là một đồ uống lành mạnh vì khả năng chống ung thư và chống ô xi hoá cao. 3. Do khí hậu lạnh, người Canada ưa chuộng sử dụng các sản phẩm đồ uống nóng như cà phê 4. Sản phẩm cà phê robusta của Việt Nam còn có thị phần rất nhỏ ở Canada trong khi nhu cầu tiêu dùng cà phê của thị trường ngày càng tăng và cần robusta để trộn nhờ độ đậm vị và sâu vị của mùi và chất caffeine cũng như nhờ tính cạnh tranh về giá của robusta; 5. CPTPP đã có hiệu ứng “lan toả” spill-over effect rõ rệt, giúp cà phê Việt Nam xuất khẩu vào thị trường tăng nhanh, không cần đến tác động giảm thuế quan; 6. Cộng đồng người Việt và các cộng đồng đa sắc tộc khác có xu hướng tăng nhập cư mạnh vào Canada, mang theo văn hoá tiêu thụ cà phê mới.

Tuy nhiên, triển vọng cạnh tranh đối với các sản phẩm cà phê truyền thống của Canada là khá khó khăn đối với các nhãn hiệu cà phê rang xay của Việt Nam do vấn đề khẩu vị và thói quen tiêu dùng. Hơn nữa, các nhãn hiệu phổ biến ở Canada đều của các tập đoàn đa quốc gia với lợi thế lớn về thương hiệu, gây khó khăn cho các doanh nghiệp mới muốn gia nhập thị trường. Các công ty đa quốc gia nhờ lợi thế “tiết kiệm nhờ quy mô” nên dễ dàng bán giảm giá. Các doanh nghiệp Việt Nam muốn tiếp cận thị trường cần hướng đến những xu hướng tiêu dùng mới và những sản phẩm ngách (cà phê cold brew, cà phê uống liền, cà phê đóng lon/đóng chai[9]…) và cần có những nỗ lực để tạo sự khác biệt (cà phê nhân sâm, cà phê vị dừa, cà phê vị sầu riêng, cà phê avocado, cà phê trứng, cà phê muối…) và tập trung vào các khu vực địa lý có đông dân cư người Việt như Ontario, Quebec, BC đồng thời chú trọng khai phá phân khúc người tiêu dùng thế hệ trẻ. Ngoài ra, các công ty có thể khai phá các dòng sản phẩm mới chứa cà phê như rượu cà phê, kẹo cà phê, hạt trân châu vị cà phê… Các công ty của Việt Nam cũng nên tìm kiếm các đối tác là các nhà nhập khẩu chuyên phân phối các sản phẩm đặc sản/sản phẩm sắc tộc để đưa vào các cửa hàng chuyên biệt hoặc tìm kiếm giải pháp phân phối trực tuyến[10]. Theo báo cáo mới đây của ECDB, thị trường cà phê trực tuyến sẽ đạt 89 triệu USD trong năm 2024 và sẽ tăng trưởng trung bình gần 9% từ nay đến 2028. Thị trường bán lẻ cà phê trực tuýen hiện có thị phần khoảng 3%. Sự tiện lợi của mua hàng trực tuyến[11] đang ngày càng hấp dẫn người tiêu dùng và đây có thể coi là cơ hội đột phá với chi phí thấp để và thị trường có sự cạnh tranh cao như Canada. Ngoài ra, việc thâm nhập thị trường Canada qua phương thức nhượng quyền franchising cũng đang là sự lựa chọn của nhiều chuỗi cà phê lớn của Việt Nam như Cộng, Trung Nguyên, Phúc Long… Ở một số thành phố lớn của Canada, nhiều tiệm cà phê “thủ công” của người Việt đã thành công giới thiệu văn hoá cà phê phin của Việt Nam vào địa bàn, như một phong cách pha chế độc đáo, đặc trưng và có khả năng cá nhân hoá cao, giúp định vị dần văn hoá cà phê Việt Nam. Các nỗ lực của Thương vụ và Cơ quan đại diện ngoại giao trong việc quảng bá sản phẩm cà phê Việt Nam tại các sự kiện hội nghị, hội thảo xúc tiến đầu tư-kinh doanh cho Việt Nam, các sự kiện lễ hội của địa phương, của cộng đồng người Việt và trao tặng cà phê trong các tiếp xúc đối ngoại đã góp phần không nhỏ quảng bá cho ngành cà phê Việt Nam.

 

3. Vấn đề tiêu chuẩn, quy định và cách tiếp cận thị trường Canada:

Giống như các sản phẩm thực phẩm khác, cà phê chịu sự điều chỉnh của Luật thực phẩm và thuốc[12] (FDA) và Luật về bao bì nhãn hiệu tiêu dùng (CPLA)[13] do Cơ quan Y tế Canada và Cơ quan thanh tra thực phẩm Canada chịu trách nhiệm quản lý nhà nước. Mọi sản phẩm cà phê nhập khẩu hoặc chế biến tại Canada đều phải tuân thủ các quy định này. Thương vụ đã có bài viết về các quy định nhập khẩu nông sản và thực phẩm vào Canada đăng tại: https://vntradetoca.org/quy-dinh-nhap-khau-thuc-pham-va-nong-san-vao-canada/ Đối với sản phẩm cà phê, có một số quy định đặc thù như: i) Cà phê đưa vào lưu thông tại Canada (ở dạng xanh, chưa rang, nguyên hạt) phải có nguồn gốc arabica, liberica, or robusta; ii) cà phê rang phải chứa ít nhất 10% chất béo và không quá 6% hàm lượng tro; iii) cà phê tách caffeine chỉ được chứa không quá 0.1% hàm lượng caffeine; iv) cà phê uống liền phải chứa ít nhất 0.3% hàm lượng caffeine. Hiện nay, cà phê Việt Nam xuất khẩu vào Canada chủ yếu vẫn ở dạng cà phê thô/cà phê xanh được các nhà nhập khẩu mua về để bán cho các cơ sử chế biến/rang xay cà phê. Ngoài ra, Hiệp hội cà phê Canada cũng có một số khuyến nghị với các thành viên của mình, theo đó, không ủng hộ thương mại sử dụng lao động trẻ em và lao động cưỡng bức; chú trọng thương mại cà phê có đạo đức và tôn trọng sinh thái[14].

Về tiêu chuẩn đóng gói cà phê, ngoài các quy định chung đã nêu trong bài viết của Thương vụ nói trên, Canada còn quy định các mục tiêu cụ thể cụ thể: i) bao bì có khả năng bảo vệ sản phẩm khỏi mọi yếu tố vật lý hoặc vi khuẩn bên ngoài, ii) duy trì tính toàn vẹn cũng như các đặc tính dinh dưỡng và hương vị của sản phẩm, iii) hỗ trợ cho mục tiêu tiếp thị quảng cáo (tên thương mại, tên nhà sản xuất, nước xuất xứ và đặc biệt đối với sản phẩm cà phê organic phải ghi rõ nguồn gốc/chỉ dẫn địa lỹ); iv) các thông tin khác như công nghệ rang (nhiệt độ, quy trình), cách pha khuyến nghị (French press, cold brew…). Ngoài ra, gần đây, do có sự thay đổi trong quy định đối với bao bì nhựa, Canada đặc biệt khuyến nghị các loại bao bì có tính bền vững.

Nhập khẩu cà phê vào Canada, như trường hợp xảy ra với hầu hết thực phẩm và đồ uống thô, cà phê tuân theo Đạo luật thuế tiêu thụ đặc biệt của Canada, có nghĩa là nó được miễn thuế và thuế GST (Thuế hàng hóa và dịch vụ). Không giống như các mặt hàng thực phẩm thô khác, việc nhập khẩu cà phê vào Canada không bắt buộc phải có bất kỳ giấy phép hoặc giấy phép nào, mặc dù vẫn chịu sự giám sát của Cơ quan Thanh tra Thực phẩm Canada (CFIA) để đảm bảo chất lượng và không mang mầm bệnh dịch. Nhà nhập khẩu vẫn yêu cầu đầy đủ các giấy tờ liên quan đến xuất xứ ngay cả khi cà phê không bị thu thuế. Cơ quan Dịch vụ Biên giới Canada (CBSA) giám sát quá trình nhập khẩu vào Canada.

Để tiếp cận thị trường Canada, nhà xuất khẩu Việt Nam có thể tìm kiếm thông tin về các nhà nhập khẩu của Canada qua các kênh: Database các nhà nhập khẩu Canada[15]; đăng ký làm thành viên của Cơ quan hỗ trợ thương mại Canada[16] để được hỗ trợ kết nối hoặc thông qua dịch vụ của các bên môi giới[17], tham gia Hiệp hội Cà phê Canada[18]. Ngoài ra, các doanh nghiệp có thể cân nhắc tham gia các hội chợ lớn tại Canada trong lĩnh vực thực phẩm chế biến như: SIAL 2024[19], Hội chợ nhà hàng Canada[20], Hội chợ bán buôn thực phẩm đặc sản bờ Tây[21], Hội chè cà phê Toronto, Hội chợ chè và cà phê Canada, Lễ hội cà phê Toronto… và truy cập thường xuyên trang thông tin của Thương vụ để nắm được các cơ hội kết nối, các thông tin mới  và các hoạt động hỗ trợ đặc thù của Thương vụ.

Thương vụ Việt Nam tại Canada

---