Hiệp định Trợ cấp Nghề cá ra đời nhằm: 1. Xóa bỏ các khoản trợ cấp góp phần vào việc khai thác thủy sản bất hợp pháp (illegal), không báo cáo (unreported) và không theo quy định (unregulated) (IUU); khai thác quá mức nguồn lợi thủy sản; và khai thác trong các khu vực chưa được quản lý. 2. Thúc đẩy phát triển bền vững nghề cá trên toàn cầu. 3. Bảo vệ sinh kế ngư dân ở các quốc gia đang phát triển thông qua linh hoạt và hỗ trợ kỹ thuật. 

Theo đó, Hiệp định quy định rõ 3 nhóm trợ cấp bị cấm, bao gồm: Trợ cấp liên quan đến hoạt động khai thác IUU; Trợ cấp cho việc đánh bắt các nguồn lợi thuỷ sản bị khai thác quá mức; và Trợ cấp cho hoạt động đánh bắt ở vùng biển nằm ngoài thẩm quyền quốc gia.  

Ngoài ra, Hiệp định yêu cầu các nước phát triển cần báo cáo chính sách trợ cấp nghề cá một cách minh bạch. Tuy nhiên, Hiệp định cũng cho phép sự linh hoạt tạm thời cho các nước đang phát triển và kém phát triển để duy trì sinh kế ngư dân quy mô nhỏ. 

Hiệp định Trợ cấp Nghề cá sẽ có hiệu lực khi 2/3 số thành viên WTO (tức là 111/166 thành viên) hoàn tất phê chuẩn. Tính đến thời điểm hiện tại, đã có 108 thành viên WTO phê chuẩn Hiệp định, tức chỉ còn 03 thành viên nữa để đạt ngưỡng hai‑phần‑ba để Hiệp định chính thức có hiệu lực. 

Nhằm đẩy nhanh tiến trình để Hiệp định sớm có hiệu lực, tháng 5/2025,WTO và Liên minh Nghị viện (IPU) đã kêu gọi hành động, nhắm vào các nghị viện toàn cầu để thúc đẩy việc phê chuẩn nhanh Hiệp định trước Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc được tổ chức từ 9–13/6/2025 tại Nice, Pháp. 

Từ 15–16/5/2025, Trung tâm Phát triển Nghề cá Đông Nam Á (SEAFDEC) đã cùng các cơ quan quốc tế như WTO, FAO, Viện Phát triển Bền vững Quốc tế (IISD) và Tổ chức liên chính phủ Chương trình Vịnh Bengal (BOBP‑IGO) phối hợp tổ chức một hội thảo khu vực ở Chennai (Ấn Độ). Mục tiêu là tăng cường hiểu biết về Hiệp định và cách triển khai thực tiễn, cũng như sử dụng công cụ tự đánh giá và tận dụng các hỗ trợ từ Fish Fund. 

Giữa tháng 6/2025, WTO khởi động “Call for Proposals” — kêu gọi đề xuất hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng năng lực và cho phép các quốc gia đang phát triển và kém phát triển đã phê chuẩn Hiệp định nộp đề xuất nhận hỗ trợ, bao gồm khoản tiền lên đến 300.000 USD cho các dự án cụ thể, hoặc tối đa 50.000 USD cho việc nghiên cứu, chuẩn bị. Nguồn quỹ được tài trợ bởi các quốc gia như như Australia, Canada, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, v.v… Hiện quỹ đã huy động khoảng CHF 14,5 triệu (~17,5 triệu USD) và sẵn sàng hỗ trợ kỹ thuật và năng lực cho các nước đang phát triển đã phê chuẩn. 

Khu vực châu Á – Thái Bình Dương đã triển khai nhiều sáng kiến thực tiễn nhằm hỗ trợ các quốc gia trong khu vực thực thi Hiệp định Trợ cấp Nghề cá của WTO. Những sáng kiến này tập trung vào việc giúp các quốc gia phát triển và kém phát triển tăng cường khả năng thực thi, bảo vệ môi trường biển, và đảm bảo sinh kế của ngư dân. 

Việt Nam là một trong các quốc gia xuất khẩu thủy sản lớn đồng thời đang phải đối mặt với cảnh báo thẻ vàng IUU từ EU. Việc tham gia và thực thi hiệu quả Hiệp định có thể giúp góp phần gỡ thẻ vàng IUU, tăng khả năng cạnh tranh trong thương mại thủy sản và bảo vệ sinh kế ngư dân và nguồn lợi thủy sản lâu dài. 

Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương tổng hợp