Tình hình ký kết, đàm phán và tham gia các Hiệp định thương mại tự do của Ả Rập Xê Út (Phần 1: Thông tin chung về các FTA và mức độ cam kết của Ả Rập Xê-út đối với các nội dung truyền thống trong các FTA)
Thứ Ba, 28/10/2025
I. Các FTA đã ký kết
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, Ả Rập Xê Út đã ký kết Hiệp định thương mại tự do (FTA) quan trọng với nhiều đối tác tại các châu lục khác nhau, bao gồm các FTA trong khuôn khổ Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), Hiệp định Khu vực Thương mại Tự do Liên Ả Rập (PAFTA), cùng các hiệp định với Singapore và Khối EFTA. Cụ thể như sau:
Trong khuôn khổ Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC)
Ả Rập Xê-út là một trong sáu thành viên của Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (Gulf Cooperation Council, GCC), một liên minh chính trị và kinh tế được thành lập vào tháng 5 năm 1981. Cơ sở cho sự hội nhập kinh tế giữa các quốc gia GCC là Hiệp định kinh tế được ký kết vào tháng 11 năm 1981, trong đó kêu gọi thành lập một khu vực thương mại tự do như là bước đầu tiên của tiến trình hội nhập. Khu vực thương mại tự do GCC chính thức được thành lập vào năm 1983.
Hiệp định Khu vực thương mại tự do Pan Arab (PAFTA)
Ả Rập Xê-út là thành viên của Hiệp định Khu vực Thương mại Tự do Liên Ả Rập (PAFTA), hay còn được gọi là Khu vực Thương mại Tự do Ả Rập mở rộng, được thành lập vào năm 1998 dưới sự bảo trợ của Liên đoàn Ả Rập. Hiệp định này có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 1998. Thành viên của PAFTA bao gồm Bahrain, Ai Cập, Iraq, Jordan, Kuwait, Lebanon, Libya, Morocco, Oman, Palestine, Qatar, Sudan, Syria, Tunisia, UAE, and Yemen.
Hiệp định khung về thương mại và đầu tư (TIFA) Hoa Kỳ - Ả Rập Xê Út
Hiệp định khung về thương mại và đầu tư Hoa Kỳ - Ả Rập Xê-út (TIFA) được ký kết vào năm 2003. TIFA nhằm mục đích cải thiện hàng rào bảo vệ pháp lý cho các nhà đầu tư, tăng cường bảo vệ sở hữu trí tuệ, nâng cao hiệu quả của các thủ tục hải quan và tăng cường tính minh bạch trong các quy định của chính phủ và thương mại.
Hiệp định Thương mại tự do GCC-Singapore (GSFTA)
Hiệp định Thương mại tự do giữa Hội đồng hợp tác vùng Vịnh và Singapore được ký kết tại Doha, ngày 15 tháng 12 năm 2009 và có hiệu lực vào ngày 1 tháng 9 năm 2013. Đây là một thỏa thuận quan trọng trong việc tăng cường quan hệ giữa các nước GCC và Singapore, đặc biệt vì đây là Hiệp định thương mại tự do (FTA) đầu tiên được GCC ký kết và là FTA thứ hai mà Singapore ký kết với Trung Đông.
Hiệp định Thương mại tự do GCC-Khối EFTA
Hiệp định Thương mại tự do giữa Hội đồng hợp tác vùng Vịnh và Khối EFTA (bao gồm 4 nước Thụy Sỹ, Na Uy, Iceland, Liechtenstein) được ký kết tại ại Hamar, Na Uy vào ngày 22 tháng 6 năm 2009. Hiệp định có hiệu lực vào ngày 1 tháng 7 năm 2014.
Hiệp định Thương mại tự do GCC–Hàn Quốc
Ngày 28 tháng 12 năm 2023, Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) đã ký kết Hiệp định Thương mại tự do với Hàn Quốc sau hơn một thập kỷ gián đoạn đàm phán. Đây là FTA đầu tiên giữa GCC và một đối tác khu vực Đông Bắc Á, có phạm vi cam kết toàn diện, bao gồm thương mại hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và hợp tác kinh tế. Hiệp định được đánh giá là bước tiến quan trọng trong việc đa dạng hóa đối tác thương mại, thúc đẩy trao đổi kinh tế song phương và khẳng định vai trò ngày càng tích cực của GCC cũng như Ả Rập Xê Út trong tiến trình hội nhập thương mại toàn cầu.
II. Mức độ tự do hóa về thương mại hàng hóa và dịch vụ trong các FTA của Ả Rập Xê Út
Các Hiệp định Thương mại Tự do mà Ả Rập Xê-út tham gia có sự kết hợp giữa các nội dung truyền thống (thương mại hàng hóa, dịch vụ) và nội dung phi truyền thống (cạnh tranh, sở hữu trí tuệ, mua sắm chính phủ, thương mại điện tử, môi trường, nhân lực).
Tuy nhiên, những nội dung phi truyền thống yếu xuất hiện ở Hiệp định kinh tế trong khuôn khổ GCC, các Hiệp định Thương mại tự do song phương giữa GCC và các quốc gia khác (Singapore, Khối EFTA). Trong khi đó, Hiệp định Khu vực thương mại tự do Pan-Arab tập trung vào các cam kết liên quan đến biện pháp thuế quan, phi thuế quan và quy tắc xuất xứ.
Mức độ tự do hoá đối với xoá bỏ thuế quan
Nhìn chung, các Hiệp định thương mại tự do mà Ả Rập Xê-út là thành viên đều có mức cam kết đối với thuế quan cao nhằm thực hiện mục tiêu xoá bỏ rào cản về thuế và các biện pháp phi thuế, từ đó đẩy mạnh trao đổi thương mại với các quốc gia lân cận cũng như các đối tác khác trên thế giới. Điều này được thể hiện:
- Trong khuôn khổ Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC): Là một phần của Liên minh thuế quan GCC, Ả Rập Xê-út áp dụng Luật Hải quan chung GCC. Theo đó, một biểu thuế quan chung (CET) dành cho hàng hoá có xuất xứ từ các quốc gia không thuộc GCC sẽ được áp dụng với mức thuế là 0% và 5% cho hầu hết các dòng thuế. Trong khi đó, hàng hoá có nguồn gốc từ các quốc gia thuộc GCC được miễn thuế khi lưu hành trong khu vực này.
- Hiệp định Khu vực thương mại tự do Pan-Arab (PAFTA): Đến ngày 1 tháng 1 năm 2005, phần lớn các rào cản thuế quan và phi thuế quan giữa các thành viên PAFTA đã được xóa bỏ, ngoại trừ một số sản phẩm (chủ yếu là hàng nông sản) nằm ngoài phạm vi áp dụng.
- Hiệp định Thương mại tự do GCC-Singapore: Các quốc gia thuộc GCC, trong đó có Ả Rập Xê-út cam kết xoá bỏ thuế quan đối với 99% hàng hoá nhập khẩu từ Singapore.
- Hiệp định Thương mại tự do GCC-Khối EFTA: Xóa bỏ hầu hết thuế quan đối với các sản phẩm nhập khẩu vào thị trường GCC. Một số sản phẩm nhất định sẽ được miễn thuế sau thời gian chuyển tiếp (5 năm), trong khi đó, một số sản phẩm khác không được xóa bỏ thuế quan hoặc không nằm trong phạm vi áp dụng.
Mức độ mở cửa thị trường đối với dịch vụ
Về cơ bản, Ả Rập Xê-út đã mở cửa đối với nhiều lĩnh vực dịch vụ cho phép cạnh tranh nước ngoài. Tuy nhiên, mức độ tiếp cận thị trường sẽ phụ thuộc vào khuôn khổ pháp lý và các cam kết cụ thể của từng lĩnh vực. Một số rào cản vẫn được duy trì, đặc biệt là trong các lĩnh vực thường đòi hỏi sự tham gia của nước sở tại như truyền thông, dịch vụ văn hóa, chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Trong khi đó, các lĩnh vực được cung cấp quyền tiếp cận thị trường rộng rãi chủ yếu là ngân hàng, bảo hiểm, viễn thông, dịch vụ tài chính và dịch vụ kinh doanh, v.v. Điều này được thể hiện:
- Trong khuôn khổ Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC): Bên cạnh những cam kết về mở cửa thị trường đối với các dịch vụ như thường thấy, một trong số những cam kết đáng lưu ý là Ả Rập Xê Út và các nước thành viên GCC cho phép lao động tự do di chuyển giữa các nước GCC, theo đó công dân của các quốc gia GCC tự do làm việc ở Ả Rập Xê-út hay bất kỳ quốc gia nào thuộc khu vực này.
- Hiệp định Khu vực thương mại tự do Pan Arab (PAFTA): Ả Rập Xê-út đã cam kết dần dần cung cấp quyền tiếp cận thị trường cho các dịch vụ trong khu vực Ả Rập, đặc biệt là trong các lĩnh vực như du lịch, vận tải, viễn thông và dịch vụ tài chính. Tuy nhiên, phần lớn quyền tiếp cận thị trường vẫn bị hạn chế bởi các quy định trong nước và rào cản trong các lĩnh vực dịch vụ cụ thể.
- Hiệp định Thương mại tự do GCC-Singapore: Các cam kết về mở cửa thị trường đối với dịch vụ trong GSFTA được xây dựng dựa trên các cam kết của Singapore và các nước GCC ở cấp độ đa phương, cụ thể là Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS) của WTO nhưng được thiết kế mở hơn nhằm thu hút đầu tư. Một vài ví dụ có thể kể đến là việc Ả Rập Xê Út cho phép các công ty luật hay công ty cung cấp dịch vụ giáo dục Singapore sở hữu tới 100% vốn nước ngoài hoạt động tại quốc gia này.
- Hiệp định Thương mại tự do GCC - Khối EFTA: Tương tự, Chương về thương mại dịch vụ trong Hiệp định này tuân thủ chặt chẽ cách tiếp cận của Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS) của WTO. Hiệp định này, với cam kết dần xóa bỏ rào cản và cải thiện khả năng tiếp cận thị trường, cho phép mở cửa thị trường với các dịch vụ như dịch vụ tài chính, viễn thông, dịch vụ pháp lý và xây dựng. Tuy nhiên, một số hạn chế (ví dụ: về quyền sở hữu nước ngoài) vẫn được duy trì.
|
Hiện nay ta đang xem xét khả năng đàm phán Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam – Hội đồng vùng Vịnh (GCC), trong đó Ả Rập là một thành viên. Nếu được triển khai, FTA này được kì vọng sẽ mở ra triển vọng hợp tác toàn diện hơn về thương mại, đầu tư và dịch vụ giữa hai bên. FTA không chỉ nhằm cắt giảm thuế quan, giúp các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như nông sản, thủy sản và linh kiện điện tử tăng sức cạnh tranh, mà còn thiết lập một khuôn khổ pháp lý minh bạch, thuận lợi cho dòng chảy thương mại và đầu tư song phương. |
Nguồn: Vụ CSTM Đa biên
