Cam kết chính về thương mại dịch vụ - đầu tư trong Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Israel (VIFTA)

Một trong những nội dung trọng tâm của VIFTA trong lĩnh vực dịch vụ – đầu tư là cam kết về tiếp cận thị trường. Theo đó, đối với các ngành và phân ngành được liệt kê trong Biểu cam kết cụ thể, trừ trường hợp có bảo lưu được ghi rõ trong Biểu cam kết, hai bên cam kết không áp dụng các hạn chế liên quan đến: (i) số lượng doanh nghiệp được phép tham gia thị trường, (ii) giá trị giao dịch, (iii) số lượng hoạt động, (iv) vốn góp của nước ngoài, (v) hình thức của pháp nhân, và (vi) số lượng thể nhân được tuyển dụng. Cam kết này phản ánh mức độ mở cửa thị trường dịch vụ tương đối cao, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp Israel đầu tư vào Việt Nam và ngược lại. Việc loại bỏ các rào cản định lượng và cơ cấu không chỉ giúp tăng tính linh hoạt trong hoạt động kinh doanh mà còn khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả vận hành của doanh nghiệp hai nước.

Bên cạnh đó, Hiệp định VIFTA cũng đưa ra các nguyên tắc đối xử giống các nguyên tắc được cam kết trong WTO bao gồm Đối xử quốc gia (National Treatment) và Đối xử tối huệ quốc (Most-Favoured-Nation Treatment).

Về Đối xử quốc gia, Hiệp định VIFTA quy định rằng mỗi bên phải dành cho nhà đầu tư và khoản đầu tư của bên kia sự đối xử không kém thuận lợi hơn so với nhà đầu tư và khoản đầu tư tương tự của chính mình. Đây là nguyên tắc cơ bản nhằm đảm bảo sự công bằng trong môi trường đầu tư, giúp nhà đầu tư nước ngoài không bị phân biệt đối xử so với doanh nghiệp nội địa. Tuy nhiên, Hiệp định cũng cho phép các ngoại lệ cụ thể được ghi rõ trong Biểu cam kết, nhằm bảo vệ các lĩnh vực nhạy cảm hoặc chiến lược của mỗi quốc gia. Điều này phản ánh sự cân bằng giữa mở cửa thị trường và bảo vệ lợi ích quốc gia.

Về đối xử tối huệ quốc, Hiệp định VIFTA yêu cầu mỗi bên phải dành cho nhà đầu tư của bên kia sự đối xử không kém thuận lợi hơn so với nhà đầu tư của bất kỳ bên thứ ba nào trong điều kiện tương tự. Cam kết này giúp đảm bảo rằng các nhà đầu tư Việt Nam và Israel sẽ không bị thiệt thòi so với các đối tác từ các quốc gia khác mà hai bên có quan hệ thương mại. Tương tự như đối xử quốc gia, nguyên tắc tối huệ quốc cũng có thể bị giới hạn bởi các ngoại lệ cụ thể trong Biểu cam kết, nhằm duy trì tính linh hoạt trong chính sách đầu tư.

Một điểm đáng chú ý trong VIFTA là cam kết không áp dụng các yêu cầu hoạt động mang tính ràng buộc đối với nhà đầu tư. Cụ thể, hai bên thống nhất không áp dụng các yêu cầu hoạt động như: quy định tỷ lệ hoặc mức xuất khẩu nhất định đối với hàng hóa hoặc dịch vụ, quy định tỷ lệ hoặc mức nội địa hóa nhất định, ràng buộc số lượng hoặc giá trị nhập khẩu với số lượng hoặc giá trị xuất khẩu hoặc nguồn thu ngoại tệ gắn với khoản đầu tư… trừ trường hợp có quy định khác trong Biểu cam kết và một số ngoại lệ cụ thể khác. Việc loại bỏ các yêu cầu này giúp nhà đầu tư có quyền tự chủ cao hơn trong việc hoạch định chiến lược kinh doanh, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và sử dụng nguồn lực hiệu quả. Đồng thời, điều này cũng phù hợp với xu hướng tự do hóa đầu tư toàn cầu, nơi các quốc gia cạnh tranh để thu hút dòng vốn bằng cách giảm thiểu các rào cản hành chính và kỹ thuật.

Mặc dù cam kết mở cửa thị trường dịch vụ – đầu tư là khá rộng, VIFTA vẫn giữ lại một số lĩnh vực không nằm trong phạm vi cam kết, bao gồm dịch vụ tài chính, mua sắm của Chính phủ và dịch vụ hàng không (bao gồm dịch vụ vận tải hàng không nội địa và quốc tế và một số dịch vụ liên quan hỗ trợ dịch vụ hàng không). Việc loại trừ các lĩnh vực này phản ánh sự thận trọng của cả hai bên trong việc bảo vệ các ngành có tính chiến lược cao hoặc liên quan đến an ninh quốc gia. Đây là thông lệ phổ biến trong các FTA, nhằm đảm bảo rằng các quốc gia vẫn giữ được quyền điều chỉnh chính sách trong những lĩnh vực thiết yếu.

Ngoài ra, trong quá trình đàm phán, Việt Nam đã thể hiện thiện chí hợp tác bằng cách mở cửa thêm một số lĩnh vực dịch vụ mà Israel đặc biệt quan tâm, bao gồm: dịch vụ bán lẻ, dịch vụ cho thuê máy móc không kèm người điều khiển và dịch vụ quảng cáo. Tuy nhiên, các cam kết này không đi quá cam kết tại các FTA hiện hành mà Việt Nam đã tham gia, đảm bảo không vượt quá năng lực thực thi và không tạo ra tiền lệ bất lợi trong các đàm phán thương mại khác. Việc mở cửa có chọn lọc này giúp tăng tính hấp dẫn của thị trường Việt Nam đối với nhà đầu tư Israel, đồng thời duy trì sự ổn định trong chính sách thương mại quốc gia.

Đối với lĩnh vực đầu tư, Hiệp định VIFTA cũng bao gồm các điều khoản về bảo hộ đầu tư, nhằm tạo ra môi trường pháp lý ổn định và minh bạch cho nhà đầu tư. Các nội dung chính bao gồm: bảo vệ khoản đầu tư khỏi bị quốc hữu hóa hoặc trưng dụng trái pháp luật, quy định về bồi thường trong trường hợp thiệt hại do xung đột, thiên tai hoặc hành vi của Nhà nước, quyền chuyển tiền ra nước ngoài liên quan đến lợi nhuận, vốn đầu tư, chi phí hoạt động, cơ chế từ chối lợi ích đối với nhà đầu tư không đáp ứng tiêu chí quốc tịch thực chất, hay quy trình giải quyết tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư, bao gồm trọng tài quốc tế. Tuy nhiên, các cam kết này không vượt quá các FTA hiện hành mà Việt Nam là thành viên, đảm bảo tính nhất quán trong hệ thống pháp lý và tránh rủi ro pháp lý phát sinh từ việc mở rộng quá mức nghĩa vụ quốc tế.

Như vậy, các cam kết dịch vụ – đầu tư trong Hiệp định VIFTA thể hiện sự cân bằng giữa mở cửa thị trường và bảo vệ lợi ích quốc gia. Về phía Israel, việc tiếp cận thị trường Việt Nam trong các lĩnh vực dịch vụ bán lẻ, quảng cáo, cho thuê thiết bị… sẽ tạo ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp nước này khai thác tiềm năng tiêu dùng và sản xuất tại Việt Nam. Ngược lại, doanh nghiệp Việt Nam cũng có cơ hội tiếp cận công nghệ, vốn và kinh nghiệm quản lý từ Israel – quốc gia nổi tiếng với hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo.

Về mặt chính sách, VIFTA giúp Việt Nam củng cố hệ thống cam kết quốc tế, nâng cao năng lực thể chế và cải thiện môi trường đầu tư. Đồng thời, Hiệp định cũng tạo ra khuôn khổ pháp lý để xử lý tranh chấp, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và thúc đẩy hợp tác kinh tế toàn diện.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ, việc thực thi hiệu quả các cam kết dịch vụ – đầu tư trong VIFTA sẽ góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ đầu tư quốc tế, đồng thời mở ra không gian mới cho hợp tác song phương với Israel trong các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao.

Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên