Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại (TFA) của WTO (Phần 1): Bước tiến mới thúc đẩy thương mại toàn cầu
Thứ Năm, 28/08/2025
Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại (FTA) của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là một bước tiến quan trọng nhằm thúc đẩy thương mại toàn cầu thông qua việc giảm bớt các rào cản thương mại, đơn giản hóa và hiện đại hóa các quy trình hải quan. Được ký kết vào tháng 12 năm 2013 tại Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 9 ở Bali, Indonesia, Hiệp định chính thức có hiệu lực vào ngày 22 tháng 2 năm 2017 sau khi được ít nhất 2/3 các quốc gia thành viên phê chuẩn. Đây là hiệp định đa phương đầu tiên được thông qua kể từ khi WTO được thành lập vào năm 1995.
Hiệp định TFA được thiết kế nhằm: (i) Giảm chi phí và thời gian giao dịch thương mại, từ đó tăng tính cạnh tranh và khả năng hội nhập quốc tế của các nước thành viên, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển; (ii) Đơn giản hóa, chuẩn hóa và minh bạch hóa các quy trình hải quan và thông quan, (iii) Giảm thiểu các thủ tục không cần thiết và hạn chế các biện pháp hành chính gây cản trở thương mại.
Theo quy định tại Phần II của Hiệp định, các cam kết của Hiệp định trên cơ sở rà soát thực tiễn quản lý của Thành viên được phân thành 3 nhóm cam kết: Cam kết nhóm A - thực hiện ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực; Cam kết nhóm B - cần thêm thời gian để chuẩn bị thực hiện sau khi Hiệp định có hiệu lực; Cam kết nhóm C - cần thêm thời gian chuẩn bị và hỗ trợ kỹ thuật để thực hiện sau khi Hiệp định có hiệu lực. Có thể thấy, Hiệp định này cho phép các nước đang và kém phát triển đặt ra kế hoạch thực thi TFA trên cơ sở năng lực của các nước.
Thực tế cho thấy sự kém hiệu quả trong thương mại không chỉ bất tiện mà còn gây ra những chi phí kinh tế đáng kể. Chậm trễ trong quá trình vận chuyển có thể chiếm tới 44% chi phí vận chuyển, do chi phí lưu kho, ùn tắc tại các trạm cân, kiểm tra của cảnh sát, cửa khẩu biên giới. Trung bình, một giao dịch thương mại đơn lẻ bao gồm tới 36 chứng từ gốc và 240 bản sao. Gánh nặng hành chính này không chỉ làm tăng chi phí mà còn cản trở các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME) tham gia vào thương mại toàn cầu. Mỗi sự chậm trễ đều làm giảm khả năng cạnh tranh và tăng chi phí khiến các doanh nghiệp có thể mất hợp đồng và doanh thu.
Kể từ khi có hiệu lực, TFA đã đẩy nhanh việc di chuyển, giải phóng và thông quan hàng hóa, đồng thời tăng cường tính minh bạch của các quy định và thủ tục thương mại. TFA cũng đã giảm thiểu giấy tờ thừa, giảm sự chậm trễ không cần thiết và sự kém hiệu quả tại biên giới, đồng thời thúc đẩy sự hợp tác giữa cơ quan hải quan và các bên liên quan khác.
TFA cũng thúc đẩy cải thiện cơ sở hạ tầng do đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả. Các trạm kiểm soát một cửa tại biên giới đã giảm đáng kể thời gian chờ đợi, rút ngắn thời gian xử lý hải quan và thời gian đợi xếp hàng xuống 62% tại biên giới Kenya-Uganda và 87% tại biên giới Kenya-Tanzania, tạo thêm động lực cho thương mại nội khối châu Phi cũng như thương mại giữa châu Phi với phần còn lại của thế giới.
Việc thực hiện TFA đã cắt giảm chi phí thương mại trên toàn thế giới trung bình từ 1 đến 4%, dẫn đến sự gia tăng thương mại hơn 230 tỷ đô la Mỹ, với những lợi ích đáng kể nhất được ghi nhận trong lĩnh vực nông nghiệp. Các thành viên là các nước đang phát triển và kém phát triển nhất (LDC) được hưởng lợi nhiều nhất.
Bước vào quá trình triển khai, sự hỗ trợ liên tục sẽ rất cần thiết để đảm bảo tất cả các thành viên đều có thể tận dụng đầy đủ lợi ích của TFA. Để đáp ứng được nhu cầu hỗ trợ đó, năm 2014 WTO đã thành lập Quỹ Tạo thuận lợi Thương mại, với tên đầy đủ tiếng Anh là Trade Facilitation Agreement Facility (TFAF). Các thành viên đang phát triển và kém phát triển của WTO đều có thể tiếp cận Quỹ TFAF này.
Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương tổng hợp từ các nguồn tin của Tổ chức thương mại thế giới (WTO).
