Tổng quan tình hình gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO) và ý nghĩa với Việt Nam
Thứ Tư, 01/10/2025
Tính đến tháng 8 năm 2024, WTO có 166 thành viên chính thức, tăng từ 128 thành viên thời điểm tổ chức này ra đời. Bên cạnh đó, theo danh sách cập nhật của WTO, còn khoảng 22 quốc gia và vùng lãnh thổ đang trong các giai đoạn khác nhau của tiến trình gia nhập. Việc mở rộng số lượng thành viên thể hiện sức hấp dẫn bền vững của hệ thống thương mại đa phương, bất chấp những biến động trong trật tự kinh tế quốc tế. Trong vòng 30 năm qua đã có gần 60 nền kinh tế nộp đơn xin gia nhập, trong đó khoảng 38 quốc gia đã hoàn tất tiến trình này. Một số nước mất hơn 15–20 năm để hoàn tất đàm phán, cho thấy quy trình gia nhập vừa phức tạp vừa đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế, luật pháp và năng lực thực thi.
Hiện nay, WTO ghi nhận hơn 20 nền kinh tế tại nhiều khu vực trên thế giới đang trong quá trình đàm phán hoặc hoàn thiện hồ sơ gia nhập. Tại châu Phi, các quốc gia như Ethiopia, Sudan, Somalia, Libya và Guinea Xích đạo đang tích cực tham gia tiến trình này. Đặc biệt, một số nước thuộc nhóm “Các quốc gia kém phát triển nhất” (LDCs) đang nhận được sự hỗ trợ kỹ thuật từ Liên Hợp Quốc nhằm thúc đẩy khả năng tiếp cận WTO. Ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, các nền kinh tế đang nổi như Azerbaijan, Bhutan và Algeria đã bắt đầu đàm phán gia nhập từ nhiều năm trước. Tại châu Âu, Belarus và Bosnia & Herzegovina là hai ví dụ tiêu biểu đang tích cực đàm phán gia nhập để hoàn tất quá trình gia nhập WTO. Ngoài ra, Bahamas, một quốc đảo thuộc vùng Caribe, hiện đang ở giai đoạn cuối của quá trình đàm phán. Mặc dù có quy mô kinh tế nhỏ, việc gia nhập WTO được xem là bước đi chiến lược của Bahamas nhằm đa dạng hóa nền kinh tế và thu hút đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ tài chính. Danh sách các nền kinh tế/quốc gia đang trong tiến trình gia nhập WTO được liệt kê cụ thể như sau:
|
TT |
Nền kinh tế/Quốc gia |
Tài liệu gia nhập |
Thành lập nhóm công tác |
|
1 |
Algeria |
WT/L/23 |
17/06/1987 |
|
2 |
Andorra |
WT/ACC/AND/1 |
22/10/1997 |
|
3 |
Azerbaijan |
WT/ACC/AZE/1 |
16/07/1997 |
|
4 |
Bahamas |
WT/ACC/BHS/1 |
18/07/2001 |
|
5 |
Belarus |
L/7297; WT/L/40 |
27/10/1993 |
|
6 |
Bhutan |
WT/ACC/BTN/1/Rev.1 |
06/10/1999 |
|
7 |
Bosnia and Herzegovina |
WT/ACC/BIH/1 |
15/07/1999 |
|
8 |
Curaçao |
WT/ACC/CUW/1 |
03/03/2020 |
|
9 |
Equatorial Guinea |
WT/ACC/GNQ/1 |
05/02/2008 |
|
10 |
Ethiopia |
WT/ACC/ETH/1 |
10/02/2003 |
|
11 |
Iran (Islamic Republic of) |
WT/ACC/IRN/1 |
26/05/2005 |
|
12 |
Iraq |
WT/ACC/IRQ/1 |
13/12/2004 |
|
13 |
Lebanese Republic |
WT/ACC/LBN/1 |
14/04/1999 |
|
14 |
Libya |
WT/ACC/LBY/1-2 |
27/07/2004 |
|
15 |
Sao Tome and Principe |
WT/ACC/STP/1 |
26/05/2005 |
|
16 |
Serbia |
WT/ACC/SRB/1 |
15/02/2005 |
|
17 |
Somalia |
WT/ACC/SOM/1 |
07/12/2016 |
|
18 |
South Sudan |
WT/ACC/SSD/1 |
13/12/2017 |
|
19 |
Sudan |
WT/L/13 |
25/10/1994 |
|
20 |
Syrian Arab Republic |
WT/ACC/SYR/1-4 |
04/05/2010 |
|
21 |
Turkmenistan |
WT/ACC/TKM/1 |
23/02/2022 |
|
22 |
Uzbekistan |
PC/W/20 |
21/12/1994 |
Tiến trình gia nhập WTO bao gồm nhiều giai đoạn: nộp đơn xin quan sát viên, thành lập Nhóm công tác (Working Party), xây dựng bản ghi nhớ về chính sách thương mại, đàm phán song phương về hàng hóa và dịch vụ, rồi cuối cùng là thông qua Nghị định thư gia nhập. Mỗi quốc gia có đặc thù khác nhau, nhưng điểm chung là đều phải thể hiện cam kết mạnh mẽ về cải cách và minh bạch hóa chính sách kinh tế.
Việt Nam chính thức trở thành thành viên WTO vào ngày 11 tháng 01 năm 2007, sau 11 năm đàm phán. Đây là một trong những cột mốc hội nhập kinh tế quan trọng nhất của đất nước trong thời kỳ đổi mới.
Sau gần hai thập kỷ, tác động tích cực của việc gia nhập WTO thể hiện rõ:
Xuất khẩu tăng trưởng mạnh, từ 48 tỷ USD năm 2007 lên hơn 370 tỷ USD năm 2024, đưa Việt Nam trở thành một trong 20 quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới. Đầu tư nước ngoài bùng nổ, với các tập đoàn lớn như Samsung, Intel, LG, Foxconn chọn Việt Nam làm điểm đến sản xuất.
Cải cách thể chế mạnh mẽ, hàng trăm văn bản pháp luật về thương mại, thuế quan, sở hữu trí tuệ và đầu tư được ban hành, tạo nền tảng cho các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA hay UKVFTA. Việt Nam cũng nâng cao vị thế quốc tế, trở thành thành viên có tiếng nói tích cực trong các cơ chế thương mại đa phương. Tuy nhiên, quá trình hội nhập cũng đặt ra không ít thách thức. Nhiều doanh nghiệp nhỏ chưa tận dụng được cơ hội mở cửa; công nghiệp hỗ trợ phát triển chậm; năng suất lao động còn thấp so với khu vực. Việc tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt trong thương mại xanh, phát thải carbon và truy xuất nguồn gốc, đang trở thành yêu cầu mới trong giai đoạn hậu WTO.
Gần 30 năm sau khi ra đời, WTO vẫn là nền tảng cốt lõi của hệ thống thương mại đa phương, với 166 thành viên chiếm gần như toàn bộ giao dịch toàn cầu. Dù đang đối mặt với nhiều thách thức như chủ nghĩa bảo hộ và căng thẳng thương mại, tổ chức này vẫn là “sân chơi” quan trọng mà mọi nền kinh tế mong muốn tham gia. Việc hơn 20 quốc gia kiên trì đàm phán gia nhập cho thấy sức hấp dẫn lâu dài của WTO. Đối với Việt Nam, việc trở thành thành viên từ năm 2007 đã mở ra thời kỳ hội nhập sâu rộng, đưa nền kinh tế tiến gần hơn với chuẩn mực toàn cầu, đồng thời khẳng định vị thế của đất nước trong mạng lưới thương mại thế giới.
Gia nhập WTO không phải là đích đến, mà là khởi đầu của một hành trình cải cách và hội nhập không ngừng, trong đó Việt Nam đang từng bước chứng minh vai trò ngày càng chủ động và tích cực của mình trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên
