Vương quốc Anh tiến hành Rà soát Chính sách Thương mại (TPR) lần thứ nhất
Thứ Năm, 30/10/2025
Phiên Rà soát Chính sách Thương mại lần thứ nhất của Vương quốc Anh (UK) được tổ chức vào các ngày 28 và 30 tháng 10 năm 2025 trong khuôn khổ Cơ chế Rà soát Chính sách Thương mại (TPRM) của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Mục đích của phiên rà soát là xem xét việc thực thi chính sách, cơ cấu thương mại và các cải cách liên quan của UK trong giai đoạn gần đây. Quá trình rà soát dựa trên hai nguồn tài liệu chính gồm: báo cáo của Ban Thư ký WTO, trình bày phân tích về chính sách thương mại và môi trường kinh tế của Vương quốc Anh; và báo cáo của Chính phủ UK, cung cấp thông tin về định hướng chính sách, khuôn khổ pháp lý và các biện pháp được triển khai trong lĩnh vực thương mại và hội nhập kinh tế quốc tế.
Cụ thể, Ban thư ký WTO có đánh giá rằng giai đoạn 2020–2025 đánh dấu thời kỳ chuyển đổi thương mại toàn diện của quốc gia này. Sau khi chính thức rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), UK phải tái định hình toàn bộ khung chính sách thương mại độc lập, đồng thời đối mặt với những cú sốc lớn từ đại dịch COVID-19 và biến động giá năng lượng toàn cầu. Trong bối cảnh đó, Chính phủ UK đã điều chỉnh chính sách thương mại theo hướng mở, linh hoạt và chú trọng đến khả năng thích ứng của nền kinh tế. Các biện pháp được triển khai bao gồm việc công bố Chiến lược Thương mại mới, thay đổi biểu thuế tối huệ quốc (MFN), cải cách cơ chế trợ cấp và mua sắm công, cập nhật quy định về cạnh tranh trong nền kinh tế số, và ban hành khung pháp lý hỗ trợ thương mại điện tử.
Về cơ cấu thương mại, báo cáo ghi nhận sự phân hóa rõ rệt giữa khu vực hàng hóa và khu vực dịch vụ. Trong giai đoạn 2010–2024, giá trị xuất khẩu dịch vụ của UK (điều chỉnh theo lạm phát) tăng khoảng 73 %, trong khi xuất khẩu hàng hóa gần như không thay đổi. Điều này khiến UK trở thành nền kinh tế duy nhất trong Nhóm G7 có kim ngạch xuất khẩu dịch vụ cao hơn hàng hóa. Các lĩnh vực dịch vụ đóng góp chủ yếu bao gồm nghiên cứu và phát triển (R&D), tư vấn chuyên nghiệp, kỹ thuật, thương mại liên quan, và các dịch vụ doanh nghiệp, chiếm khoảng 36 % tổng giá trị xuất khẩu dịch vụ năm 2024. Ngành tài chính tiếp tục giữ vai trò trọng yếu, chiếm khoảng 20 % xuất khẩu dịch vụ. Tuy nhiên, do xuất khẩu hàng hóa suy giảm, tổng đóng góp của thương mại hàng hóa và dịch vụ vào GDP quốc gia bị ảnh hưởng, với xuất khẩu hàng hóa năm 2024 thấp hơn khoảng 17 % so với mức năm 2018.
Liên minh châu Âu vẫn duy trì vai trò là đối tác thương mại lớn nhất của UK. Năm 2024, khu vực này chiếm khoảng 48 % tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa và 53 % tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của UK. Trong lĩnh vực dịch vụ, EU chiếm khoảng 36 % xuất khẩu và 45 % nhập khẩu. Mặc dù Hiệp định Thương mại và Hợp tác giữa UK và EU (TCA) cho phép trao đổi hàng hóa không thuế và không hạn ngạch, nhưng các quy trình hải quan và kiểm tra kỹ thuật mới phát sinh sau Brexit đã làm gia tăng chi phí thương mại, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ. Báo cáo của WTO ước tính có khoảng 16.400 doanh nghiệp nhỏ của Anh đã ngừng xuất khẩu sang EU, khiến xuất khẩu của nhóm doanh nghiệp này giảm khoảng 30 %. Các chi phí hành chính và thủ tục bổ sung tại biên giới được xác định là nguyên nhân chính, dẫn đến sự điều chỉnh chuỗi cung ứng và phân bổ lại dòng thương mại.
Báo cáo của Ban Thư ký cũng ghi nhận mô hình quản trị đa cấp (devolution) tiếp tục được duy trì và mở rộng tại UK. Theo đó, Chính phủ trung ương tại Westminster chịu trách nhiệm về chính sách thương mại áp dụng chung và các vấn đề thuộc phạm vi toàn quốc, trong khi Scotland, Wales và Northern Ireland có thẩm quyền độc lập trong các lĩnh vực được phân cấp, bao gồm một số khía cạnh của thương mại, đầu tư và phát triển kinh tế. Cơ chế này tạo điều kiện để thử nghiệm các quy định và biện pháp phù hợp với đặc thù vùng miền, nhưng đồng thời cũng đặt ra thách thức trong việc duy trì sự nhất quán của thị trường nội địa. Năm 2020, giá trị thương mại nội khối giữa các vùng của UK được ước tính khoảng 108 tỷ bảng Anh, phản ánh tầm quan trọng của việc điều phối chính sách thương mại trong nước nhằm tránh phân mảnh thị trường.
Một điểm đáng chú ý trong quá trình điều chỉnh chính sách của UK là việc thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại. Năm 2023, quốc gia này ban hành Đạo luật Tài liệu Thương mại Điện tử (Electronic Trade Documents Act 2023), công nhận giá trị pháp lý tương đương giữa tài liệu điện tử và bản giấy. Quy định này giúp giảm đáng kể chi phí hành chính, hỗ trợ mục tiêu thương mại “không giấy tờ” (paperless trade) và nâng cao hiệu quả vận hành trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đồng thời, UK cũng đang xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật số phục vụ thương mại xuyên biên giới, bao gồm nền tảng xác thực điện tử và quản lý dữ liệu thương mại theo tiêu chuẩn quốc tế.
Trên bình diện đa phương, UK tiếp tục khẳng định cam kết mạnh mẽ đối với hệ thống thương mại đa phương và vai trò trung tâm của WTO trong điều phối chính sách thương mại toàn cầu. Sau khi chính thức trở thành thành viên độc lập của WTO vào năm 2021, quốc gia này đã tích cực tham gia các cơ chế và sáng kiến nhằm thúc đẩy cải cách tổ chức. Từ tháng 6 năm 2025, UK trở thành thành viên của Cơ chế trọng tài phúc thẩm tạm thời nhiều bên (MPIA), qua đó thể hiện sự ủng hộ đối với việc duy trì trật tự pháp lý trong thương mại quốc tế. UK cũng ủng hộ cách tiếp cận linh hoạt giữa các tiến trình đa phương và plurilateral nhằm xử lý các vấn đề mới nổi như chính sách công nghiệp, trợ cấp, cạnh tranh và chuyển đổi xanh.
Trong các lĩnh vực cụ thể, UK tham gia tích cực và đôi khi đóng vai trò dẫn dắt trong nhiều sáng kiến thương mại toàn cầu. Về nông nghiệp và an ninh lương thực, nước này ủng hộ cải cách Hiệp định Nông nghiệp (AoA) và tham gia “Tuyên bố chung về Thương mại Mở và Dự đoán trong lĩnh vực Nông nghiệp và Thực phẩm” được đưa ra sau sự kiện khủng hoảng Ukraine, nhằm bảo đảm tính ổn định của chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu. Trong thương mại điện tử, UK là một trong những nền kinh tế tiên phong, tham gia đàm phán trong Sáng kiến Thương mại Điện tử (E-commerce Joint Initiative) tại WTO, đồng thời cam kết duy trì cơ chế tạm hoãn áp dụng thuế quan đối với truyền tải điện tử (electronic transmissions).
Trong lĩnh vực môi trường và phát triển bền vững, UK khẳng định vai trò của thương mại và WTO trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp. Báo cáo ước tính khu vực kinh tế carbon thấp của UK có thể tăng trưởng khoảng 11 % trong giai đoạn 2015–2030, cao gấp bốn lần so với phần còn lại của nền kinh tế. Nước này tham gia Nhóm Thảo luận Cấu trúc về Thương mại và Môi trường (TESSD), đóng góp vào việc xác định hàng hóa và dịch vụ môi trường, đánh giá các rào cản thương mại liên quan và thúc đẩy các giải pháp thương mại hỗ trợ mục tiêu khí hậu.
Về hợp tác phát triển, UK duy trì vị thế là một trong những nhà tài trợ lớn cho các chương trình hỗ trợ thương mại của WTO, bao gồm Quỹ Hỗ trợ Kỹ thuật và Năng lực Thương mại (TAF2+) và Khung Kết hợp Tích hợp (Enhanced Integrated Framework – EIF), trong đó UK là nhà tài trợ lớn thứ hai sau Liên minh châu Âu. Các hoạt động này tập trung vào việc nâng cao năng lực thương mại của các nước đang phát triển và kém phát triển (LDC), góp phần tăng tính bao trùm của hệ thống thương mại toàn cầu.
Ở cấp độ quốc nội, sau khi trở thành quốc gia độc lập về chính sách thương mại, UK đã xây dựng và triển khai Chiến lược Thương mại (Trade Strategy) hướng tới tăng trưởng dài hạn, tập trung vào ba trụ cột chính là đầu tư, năng suất và đổi mới. Chiến lược này kết hợp nhiều công cụ chính sách linh hoạt, bao gồm các thỏa thuận hợp tác ngành, cơ chế công nhận lẫn nhau, hợp tác quy định, ngoại giao thương mại, cùng các hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và khu vực. Chính phủ cũng chú trọng thúc đẩy thương mại dịch vụ, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), đồng thời cải thiện khả năng cạnh tranh thông qua đổi mới sáng tạo và số hóa quy trình thương mại.
UK cũng tiến hành các cải cách quan trọng trong lĩnh vực đầu tư, mua sắm công và cạnh tranh. Chính phủ ban hành khung quy định mới về trợ cấp, tăng cường minh bạch hóa, giảm thiểu méo mó cạnh tranh và nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực. Trong lĩnh vực mua sắm công, nước này triển khai quy trình điện tử hóa, tăng cường tiếp cận cho doanh nghiệp nhỏ và thúc đẩy tiêu chí bền vững trong lựa chọn nhà thầu. Cải cách trong lĩnh vực cạnh tranh số tập trung vào việc điều chỉnh hành vi của các nền tảng kỹ thuật số lớn, đảm bảo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp trong nền kinh tế dữ liệu.
Báo cáo cũng chỉ ra một số thách thức đáng kể trong quá trình thực thi chính sách thương mại của UK. Thứ nhất, chi phí thương mại gia tăng sau khi rời EU tiếp tục ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và logistics. Thứ hai, sự phân mảnh trong quản trị đa cấp có thể làm phức tạp việc triển khai thống nhất các quy định thương mại trong nước. Thứ ba, sự chuyển dịch nhanh của nền kinh tế toàn cầu đòi hỏi nâng cao năng lực thể chế và khả năng dự báo chính sách, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.
Nhìn chung, Ban Thư ký WTO đánh giá rằng UK đang tích cực điều chỉnh khung chính sách thương mại nhằm thích ứng với môi trường quốc tế thay đổi nhanh chóng. Chiến lược thương mại hiện hành tập trung vào việc mở rộng xuất khẩu dịch vụ, đẩy mạnh chuyển đổi số, thu hút đầu tư chất lượng cao, thúc đẩy phát triển bền vững và củng cố hội nhập kinh tế toàn cầu. Chính phủ UK xác định thương mại là công cụ thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới và năng suất, đồng thời tiếp tục khẳng định vai trò chủ động trong hệ thống thương mại đa phương thông qua WTO và các sáng kiến liên kết khu vực.
| Thương mại giữa Việt Nam và Vương Quốc Anh có xu hướng tăng trưởng đáng kể. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam, trong 10 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu của Việt Nam sang Vương Quốc Anh đạt gần 6,4 tỷ USD, tăng khoảng 22 % so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, hàng xuất khẩu chủ lực gồm máy móc-thiết bị và linh kiện đạt khoảng 1,14 tỷ USD, chiếm gần 17,9 % tổng kim ngạch xuất khẩu sang Anh. Trong khi đó, theo dữ liệu từ chính phủ Anh, tổng giá trị thương mại hàng hóa và dịch vụ song phương trong 12 tháng đến hết Q4 2024 là khoảng £8,1 tỷ (tương đương hơn 10 tỷ USD) với xuất khẩu của Anh sang Việt Nam là £1,3 tỷ trong cùng kỳ. |
Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên
