Australia tiến hành Rà soát Chính sách Thương mại lần thứ chín tại WTO
Thứ Sáu, 10/10/2025
Bối cảnh và đặc điểm chung về kinh tế - thương mại của Australia giai đoạn 2020-2024
Australia là một nền kinh tế có mức độ hội nhập quốc tế cao, mặc dù vẫn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ đại dịch Covid-19 và từ biến động giá hàng hóa quốc tế. Trong giai đoạn rà soát (2020-2024), GDP của Australia trung bình tăng khoảng 2,2%/năm. Tỷ trọng thương mại hàng hóa và dịch vụ so với GDP tăng từ khoảng 39,8% năm tài khóa 2020/21 lên khoảng 46,6% năm 2023/24.
Cơ cấu xuất khẩu của Australia vẫn mang tính tập trung cao, đặc biệt vào nhóm khoáng sản như quặng sắt, than và LNG. Tỷ trọng của nhóm này đã tăng từ 62,2% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2020 lên 69% năm 2022 và duy trì ở mức 66,4% năm 2023. Về thị trường, khu vực châu Á–Thái Bình Dương chiếm 86% xuất khẩu và 64,3% nhập khẩu vào năm 2023, cho thấy mức độ phụ thuộc lớn vào nhu cầu khu vực.
Mặc dù nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi đại dịch, Australia đã phản ứng khá nhanh bằng các gói kích thích, duy trì mở cửa thương mại và tham gia các hiệp định tự do thương mại mới. Tuy nhiên, sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu tài nguyên và mức độ đa dạng hóa hàng hóa còn hạn chế khiến nền kinh tế nhạy cảm hơn trước biến động giá hàng hóa và các cú sốc toàn cầu.
Để tăng cường khả năng phục hồi và nâng cao năng suất, Australia đã triển khai một số cải cách thương mại và kinh tế, tiêu biểu là Hệ thống Thương mại Giản đơn (Simplified Trade System) nhằm đơn giản hóa thủ tục và tạo thuận lợi thương mại. Những nỗ lực này góp phần củng cố hơn nữa vị thế của Australia trong chuỗi giá trị toàn cầu và duy trì mô hình kinh tế có độ mở cao.
Một số nội dung chính về chính sách thương mại
Cam kết với hệ thống đa phương và tự do thương mại
Australia tiếp tục là một thành viên tích cực của WTO và các diễn đàn thương mại đa phương, duy trì lập trường ủng hộ hệ thống thương mại mở, minh bạch và dựa trên luật lệ, trong đó WTO đóng vai trò nền tảng cốt lõi. Bên cạnh đó, nước này cũng tham gia tích cực vào các sáng kiến trong khuôn khổ WTO như trợ cấp thủy sản (Fisheries Subsidies), thương mại điện tử (E-commerce), tạo thuận lợi đầu tư cho phát triển (Investment Facilitation for Development) và các sáng kiến về giới, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, môi trường ....
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và môi trường thương mại quốc tế tiềm ẩn nhiều bất ổn, việc Australia — một nền kinh tế lớn và có độ mở cao — tiếp tục kiên định với các cam kết đa phương mang ý nghĩa quan trọng. Điều này không chỉ củng cố niềm tin vào hệ thống thương mại quốc tế mà còn góp phần duy trì sự ổn định của trật tự thương mại toàn cầu.
Chính sách tự do hóa và tạo thuận lợi thương mại
Trong giai đoạn rà soát, Australia tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ chính sách tự do hóa và tạo thuận lợi thương mại. Một số biện pháp đáng chú ý gồm: tự động hóa việc miễn thuế đối với 457 dòng thuế quan, tức đơn phương bãi bỏ hoặc giảm thuế nhập khẩu; cắt giảm thủ tục và chi phí giao dịch thông qua Hệ thống Thương mại Giản đơn (STS), qua đó cải thiện môi trường kinh doanh, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs). Australia cũng duy trì mức thuế nhập khẩu thấp, với hơn một nửa số dòng thuế áp dụng thuế suất MFN bằng 0. Bên cạnh đó, nước này đã ký kết thêm một số hiệp định thương mại tự do (FTA) mới trong kỳ rà soát.
Các biện pháp trên cho thấy sự gắn kết giữa chính sách thương mại mở và mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thông qua việc giảm chi phí giao thương, đơn giản hóa thủ tục và mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường cho doanh nghiệp.
Chuyển đổi xanh, số hóa, dịch vụ và khoáng sản
Trước hết, các thành viên ghi nhận cam kết của Australia trong mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 và phát triển nền kinh tế xanh, đặc biệt trong bối cảnh các yêu cầu môi trường trong chính sách thương mại và công nghiệp ngày càng gia tăng.
Bên cạnh đó, dịch vụ tiếp tục giữ vai trò là ngành kinh tế lớn nhất của Australia. Nước này cũng đang thúc đẩy mở cửa thị trường dịch vụ mạnh hơn thông qua việc thực thi Tuyên bố về Quy định trong nước đối với dịch vụ (Services Domestic Regulation Declaration), góp phần tạo thuận lợi hóa thương mại dịch vụ. Ngoài ra, Australia cũng được đánh giá có hệ thống quản trị minh bạch và mức độ mở cửa tương đối cao đối với đầu tư nước ngoài.
Trong lĩnh vực số hóa và thương mại kỹ thuật số, Australia đang chủ động hội nhập thông qua các sáng kiến then chốt như Thỏa thuận Kinh tế số với Singapore (Singapore–Australia Digital Economy Agreement), Chiến lược An ninh mạng (Cybersecurity Strategy), và vai trò dẫn dắt trong Thỏa thuận Thương mại Điện tử của WTO.
Song song với đó, Australia đẩy mạnh phát triển lĩnh vực khoáng sản và nguyên liệu thông qua Chiến lược Khoáng sản Thiết yếu (Critical Minerals Strategy) và chính sách “Future Made in Australia”, nhằm củng cố chuỗi cung ứng trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu về khoáng sản thiết yếu tăng nhanh.
Tổng thể, các định hướng này cho thấy Australia không còn phụ thuộc chủ yếu vào xuất khẩu nguyên liệu thô mà đang chuyển dịch sang các ngành có giá trị gia tăng cao, phù hợp với xu thế phát triển toàn cầu như kinh tế xanh, thương mại số và dịch vụ.
Một số quan ngại
Australia tuy có nhiều điểm mạnh về thương mại và tăng trưởng, nhưng vẫn đối mặt với một số thách thức mang tính cấu trúc. Trước hết, cơ cấu xuất khẩu của nước này có xu hướng tập trung, cả về sản phẩm lẫn thị trường. Khoảng hai phần ba kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2023 vẫn đến từ khoáng sản và nguyên liệu thô, trong khi thị trường tiêu thụ chủ yếu là châu Á, đặc biệt là Trung Quốc. Sự phụ thuộc cao như vậy khiến Australia dễ tổn thương trước các cú sốc về giá hàng hóa hoặc rủi ro địa chính trị, khác với các nền kinh tế có cơ cấu xuất khẩu đa dạng hơn.
Thêm vào đó, việc tăng trưởng dựa nhiều vào giá hàng hóa cao khiến nền kinh tế Australia trở nên nhạy cảm với chu kỳ biến động của thị trường nguyên liệu. Lạm phát từng lên tới 7,8% vào quý IV/2022 cũng phần lớn xuất phát từ sự leo thang của giá khoáng sản và nguyên liệu nhập khẩu. Điều này đặt ra yêu cầu cho Australia trong việc cân bằng giữa xuất khẩu khoáng sản thô và tăng cường năng lực chế biến trong nước.
Bên cạnh đó, một số chính sách liên quan đến thương mại số, môi trường và công nghiệp của Australia cũng thu hút sự quan tâm của các thành viên WTO. Những quy định mới như thuế xe hơi, đánh giá rò rỉ carbon (Carbon Leakage Review) hay tiêu chuẩn hiệu suất xe đều có khả năng tạo tác động lớn đến thương mại quốc tế nếu không được thiết kế minh bạch và không phân biệt đối xử.
Cuối cùng, mặc dù Australia duy trì mức độ mở cửa đầu tư nước ngoài tương đối cao, nhưng một số biện pháp kiểm soát mới dựa trên lý do an ninh quốc gia đã khiến các đối tác lo ngại về tính nhất quán, minh bạch và khả năng dự đoán của chính sách đầu tư.
|
Cơ chế Rà soát Chính sách Thương mại (TPRM) là một hoạt động cốt lõi của WTO, được thiết kế nhằm bảo đảm hệ thống thương mại đa phương vận hành thông suốt thông qua việc tăng cường minh bạch đối với chính sách thương mại của các Thành viên. Các phiên rà soát được tiến hành tại Cơ quan Rà soát Chính sách Thương mại, thực chất là Đại hội đồng WTO gồm toàn thể các Thành viên, hoạt động theo các quy tắc và thủ tục đặc biệt. Mọi Thành viên đều phải trải qua rà soát định kỳ, với tần suất phụ thuộc vào tỷ trọng thương mại toàn cầu của từng nước. Mỗi phiên rà soát được thực hiện dựa trên hai tài liệu: báo cáo do Thành viên được rà soát chuẩn bị và báo cáo độc lập của Ban Thư ký WTO. Sau phiên rà soát, báo cáo của Ban Thư ký, tuyên bố của Thành viên và phát biểu kết luận của Chủ tịch sẽ được công bố, bảo đảm tính minh bạch của hệ thống thương mại đa phương. Australia là thành viên sáng lập của Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization – WTO) kể từ ngày 1 tháng 1 năm 1995. Theo quy định của WTO, Australia thực hiện rà soát chính sách thương mại theo chu kỳ 5 năm/lần. Năm 2025 đánh dấu lần thứ 9 Australia thực hiện rà soát chính sách thương mại tại WTO. |
Nguồn: Vụ CSTM Đa biên tổng hợp từ WTO
