Cập nhật tình hình hoạt động trong năm 2025 của Uỷ ban TBT WTO
Thứ Năm, 23/10/2025
Các hoạt động nổi bật của Ủy ban TBT WTO năm 2025
Vào đầu năm 2025, Ủy ban TBT đã công bố lịch trình các phiên họp chuyên đề dành cho năm 2025, trong đó chú trọng vào các vấn đề mới nổi như truy xuất nguồn gốc nông sản số lượng lớn, tiêu chuẩn khử cacbon, biến đổi khí hậu trong xây dựng.
Cụ thể, tại kỳ họp tháng 3/2025 (25-28/3), Ủy ban đã thảo luận về các vấn đề như: yêu cầu truy xuất nguồn gốc cho nông sản số lượng lớn, tiêu chuẩn khử carbon, quy định bao bì tiếp xúc với thực phẩm và thiết bị y tế. Việt Nam đã cử phái đoàn tham dự phiên họp này và theo dõi 9 vấn đề quan ngại thương mại (STCs) mới và xem lại 53 vấn đề trước đó, liên quan tới nhiều chủng loại sản phẩm như điện tử, thực phẩm, đồ chơi, nội-thất gỗ …
Ủy ban đã công bố thông báo rằng trong phiên họp tháng 3/2025, các thành viên WTO đã xem xét các “quan ngại thương mại” (trade concerns) mới: bao gồm các đề xuất quy định về thiết kế sinh thái (eco-design) cho sản phẩm điện, tự lái, hạn chế sử dụng các chất độc trong sản phẩm điện tử, tái chế và thu hồi vật liệu từ pin.
Trong các hoạt động của Ủy ban, đặc biệt có nội dung hỗ trợ các nước đang phát triển và kém phát triển (LDCs) nâng cao năng lực thực thi Hiệp định TBT và thông báo quy định.
Việc thực hiện Báo cáo hàng năm (Annual Review) của Ủy ban TBT về việc thực thi Hiệp định TBT (thông báo, STCs, hỗ trợ kỹ thuật) cũng tiếp tục được duy trì.
Sau Rà soát 3 năm/lần lần thứ 10 kết thúc vào tháng 11 năm 2024, Uỷ ban TBT đã khởi động chương trình làm việc mới cho giai đoạn 2025-2027. Những lĩnh vực ưu tiên được nêu ra trong đánh giá bao gồm: đánh giá tác động quy định (regulatory impact assessments), thiết bị y tế, pin lithium-ion, truy xuất nguồn gốc trong nông sản số lượng lớn, công nghệ mới nổi như AI, năng lượng sạch, bán dẫn.
Xu hướng trong việc thực thi biện pháp kỹ thuật
Ủy ban TBT của WTO có vai trò trung tâm trong việc giám sát việc thực thi Hiệp định TBT, bảo đảm rằng các biện pháp kỹ thuật của các thành viên, bao gồm tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và thủ tục đánh giá sự phù hợp không tạo ra rào cản thương mại không cần thiết. Trong những năm gần đây, hoạt động của Ủy ban TBT cho thấy một số xu hướng nổi bật như sau:
Trước hết, phạm vi của TBT đang mở rộng nhanh chóng. Các biện pháp kỹ thuật không còn giới hạn trong những lĩnh vực truyền thống như an toàn sản phẩm hay đo lường, mà ngày càng bao phủ các vấn đề mới như khử carbon, truy xuất nguồn gốc, tính bền vững của sản phẩm và công nghệ tiên tiến (AI, pin, thiết bị y tế).
Cùng với đó, vai trò của minh bạch và nghĩa vụ thông báo tiếp tục được củng cố. Các thành viên WTO ngày càng coi trọng việc thông báo kịp thời những quy định kỹ thuật mới, tham vấn với các đối tác và thảo luận các quan ngại thương mại cụ thể (STCs).
Cuối cùng, hoạt động của Ủy ban ghi nhận sự liên kết mạnh mẽ hơn giữa các biện pháp kỹ thuật và các mục tiêu môi trường – phát triển bền vững. Nhiều phiên làm việc đã được thiết kế theo chủ đề như “thương mại và môi trường”, “thương mại và giảm phát thải carbon”, điển hình là phiên chuyên đề ngày 26/3/2025 về thương mại và môi trường.
Thách thức trong việc thực thi biện pháp kỹ thuật
Trong những năm gần đây, WTO ghi nhận nhiều thách thức nổi lên liên quan đến việc xây dựng và thực thi các biện pháp kỹ thuật liên quan đến thương mại. Những thách thức này phản ánh sự chuyển dịch nhanh chóng của môi trường thương mại toàn cầu, với các yêu cầu mới về an toàn, chất lượng, môi trường và công nghệ.
Về khả năng thực thi ở nền kinh tế nhỏ và đang phát triển: Dù chương trình hỗ trợ kỹ thuật có được nhắc tới, nhưng việc các nước nhỏ/kém phát triển đáp ứng được yêu cầu thông báo, thực thi tiêu chuẩn quốc tế, tham gia trao đổi STCs vẫn là thách thức đáng kể.
Về nhưng rào cản kỹ thuật mới và phức tạp: Với tiêu chuẩn ngày càng phức tạp (ví dụ truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn khử carbon, thiết bị y tế, pin lithium-ion) – thì doanh nghiệp, đặc biệt là từ các nước đang phát triển như Việt Nam, có thể gặp khó khăn lớn trong việc tuân thủ và tham gia chuỗi cung ứng quốc tế.
Về sự biến động chính sách quốc tế & tư tưởng bảo hộ kỹ thuật: Khi các nước tăng tiêu chuẩn, hoặc áp dụng quy định “xanh” mới, có nguy cơ bị xem là rào cản kỹ thuật tiềm ẩn (NTBs). Việc theo dõi và phản ứng đối với “Specific Trade Concerns” (STCs) sẽ ngày càng trở nên quan trọng.
Về khoảng cách giữa quy định và thực hành: Dù có khung và chương trình làm việc, nhưng hiệu quả thực thi, tính đồng bộ, sự minh bạch và năng lực thông báo vẫn là yếu tố quyết định. Ví dụ, theo dữ liệu năm trước, việc thông báo TBT phần lớn do các nước đang phát triển và kém phát triển thực hiện khoảng 80%.
|
Là nền kinh tế xuất khẩu khá lớn, chịu ảnh hưởng từ quy định kỹ thuật quốc tế, việc Ủy ban TBT mở rộng nội dung và tăng cường trao đổi về tiêu chuẩn kỹ thuật mới có tác động trực tiếp tới Việt Nam, ví dụ các nội dung về truy xuất nguồn gốc nông sản, tiêu chuẩn bao bì thực phẩm, thiết bị y tế, pin, v.v. Khi tiêu chuẩn kỹ thuật mới ngày càng gắn với mục tiêu môi trường, biến đổi khí hậu, và phát triển bền vững, điều này mở ra cả cơ hội cho doanh nghiệp cải tiến, nâng cấp công nghệ để đáp ứng, nhưng cũng đồng thời tạo ra không ít thách thức về chi phí tuân thủ, áp lực đổi mới nhanh cho doanh nghiệp. Trong thời gian gần đây, Việt Nam đã cử phái đoàn tham dự các phiên họp của Uỷ ban TBT WTO và theo dõi sát các STCs nhằm thể hiện sự ưu tiên cao cho việc tuân thủ và tham gia sâu hơn vào hệ thống đa phương của nước ta, cũng như kịp thời nắm bắt các xu thế trên thế giới, từ đó chuẩn bị và điều chỉnh chính sách phù hợp để ứng phó hiệu quả hơn trong thời gian tới. |
Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương tổng hợp từ các nguồn tin của Tổ chức thương mại thế giới (WTO).
