EVFTA với Việt Nam - nhìn lại năm đầu tiên thực thi Hiệp định (Phần 2)

Thứ Hai, 23/10/2023

Thực trạng khó khăn 1 số ngành và nguyên nhân

Như trên đã đề cập, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc tận dụng Hiệp định EVFTA còn chưa được như kỳ vọng là do bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp trên phạm vi toàn cầu đã ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế thế giới và Việt Nam, khiến cho các chuỗi cung ứng bị đứt gãy, chuỗi phân phối bị gián đoạn, nền kinh tế toàn cầu phải chống chọi với những đợt sóng suy giảm nặng nề.

Bên cạnh đó, những yếu tố mang tính chủ quan, cả từ phía cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp như đã trình bày ở trên cũng là nguyên nhân của thực trạng này. Ngoài ra, công tác dự báo, sự quan tâm và đánh giá đúng mức phạm vi tác động của hội nhập và thực thi FTA của một số cơ quan, địa phương còn một số hạn chế, chưa có tính hệ thống và kịp thời. Nhiều địa phương chưa thực sự chủ động vào cuộc trong việc xây dựng định hướng, chiến lược tận dụng FTA cho các doanh nghiệp tại địa phương mình.

Về phía các doanh nghiệp, hiện tại các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ năng lực cạnh tranh còn yếu, giá thành còn cao, chất lượng còn thấp so với tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời chưa thực sự chú trọng nâng cao trình độ quản trị, chất lượng nguồn nhân lực; chưa chú trọng xây dựng, phát triển thương hiệu và xây dựng chiến lược kinh doanh dài hạn. Hơn nữa, vấn đề đáp ứng điều kiện về quy tắc xuất xứ vẫn là một thách thức với nhiều doanh nghiệp Việt Nam. Mặc dù hiện nay đã có một số doanh nghiệp chủ động được nguồn nguyên liệu trong nước hay đã có một số dự án đầu tư sản xuất các nguồn nguyên liệu trong nước cho ngành dệt may, trong giai đoạn ngắn hạn, hiệp định vẫn chưa thể giúp Việt Nam khắc phục được vấn đề này.

Cơ hội thách thức trong thời gian tới

Trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp như hiện nay, Hiệp định EVFTA tiếp tục được kỳ vọng là động lực quan trọng thúc đẩy hoạt động thương mại giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU), cũng như là động lực cho tăng trưởng kinh tế của nước ta. Vừa qua, Bộ Công Thương đã trình Thủ tướng Chính phủ báo cáo về kết quả triển khai Hiệp định CPTPP và EVFTA, trong đó đã đề xuất các giải pháp đề thúc đẩy hiệu quả việc thực thi các Hiệp định này. Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đã đồng ý với các kiến nghị được đề xuất. Do đó, cơ hội để khắc phục một số tồn tại và từ đó nâng cao hiệu quả thực thi hiệu quả Hiệp định EVFTA đã trở nên rõ ràng hơn. Tuy nhiên, vẫn còn những cơ hội và thách thức cần được chú ý trong bối cảnh hiện nay như sau:

Về mặt cơ hội, trước hết, cộng đồng doanh nghiệp đã hiểu rõ hơn về Hiệp định EVFTA thông qua các hoạt động tuyên truyền tăng cường của Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan, từ đó thúc đẩy việc tận dụng Hiệp định EVFTA. Điều này sẽ giúp thúc đẩy hơn nữa hoạt động giao thương giữa Việt Nam và EU;

Ngoài ra, mặc dù dịch bệnh tiếp tục diễn biến phức tạp nhưng với quyết tâm của Chính phủ Việt Nam nói riêng và các nước trên thế giới nói chung trong việc kiểm soát đại dịch sẽ tạo cơ hội hồi phục tăng trưởng kinh tế, giao thương, giúp cho Hiệp định EVFTA phát huy hiệu quả hơn.

Thêm vào đó, thông qua các biện pháp tăng cường kết nối giữa các tỉnh, thành, cơ quan đã và đang được thực hiện cùng sự quan tâm của các tỉnh thành đối với việc tận dụng và hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng hiệu quả các cam kết của Hiệp định EVFTA sẽ là yếu tố quan trọng giúp cho việc thực thi Hiệp định được hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức cũng được nhận diện cho giai đoạn thực thi sắp tới. Trước hết, phải kể đến bối cảnh khách quan đó là tình hình dịch bệnh có khả năng diễn biến phức tạp, kéo dài, từ đó làm suy giảm nghiêm trọng nguồn lực của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến việc đối mới công nghệ, cải thiện chất lượng sản phẩm, năng suất lao động…. Điều này có thể làm cho việc tận dụng hiệu quả các cam kết của Hiệp định trở nên khó khăn hơn.

Ngoài ra, trong bối cảnh dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, nhiều cơ quan và doanh nghiệp sẽ phải tập trung hơn trước mắt vào công tác phòng chống dịch, chưa thể dành nhiều sự quan tâm vào việc thúc đẩy việc thực thi và tận dụng các FTA, và vì vậy, việc thực thi EVFTA cũng có bị ảnh hưởng nhất định. Đồng thời, với nguy cơ gia tăng các ca nhiễm Covid-19 kể cả ở những nước đã thực hiện việc tiêm chủng, tình hình hồi phục kinh tế và giao thương toàn cầu còn bấp bênh, khả năng tái thực hiện các biện pháp phong tỏa còn hiện diện, do đó có thể ảnh hưởng đến các hoạt động xuất khẩu và đầu tư…

Trong bối cảnh các cơ hội và thách thức được nhận diện như trên, việc thực thi hiệu quả Hiệp định EVFTA cần sự chung tay của các Bộ, ngành, địa phương cũng như doanh nghiệp và người dân. Cụ thể là:

Về phía các Bộ, ngành và địa phương

- Công tác tuyên truyền cần tiếp tục triển khai mạnh mẽ nhưng cần đổi mới hình thức tuyên truyền, chú trọng nhiều vào hình thức online trong bối cảnh dịch bệnh đang diễn biến phức tạp hiện nay. Ngoài ra, nội dung tuyên truyền cần cụ thể hơn, bám sát hơn vào các lĩnh vực và ngành nghề doanh nghiệp đang thực sự quan tâm để có giá trị thiết thực với doanh nghiệp. Đặc biệt, thời gian qua, Bộ Công Thương đã phối hợp với các Bộ ngành triển khai xây dựng Cổng thông tin về FTA (FTAP) với sự hỗ trợ của Chính phủ Úc và Ngân hàng Thế giới (WB) cung cấp nền tảng hỗ trợ trực tuyến cho cộng đồng doanh nghiệp và người dân về các FTA, trước mắt là CPTPP và EVFTA. Vì vậy, trong thời gian tới, cần tiếp tục nâng cấp và hoàn thiện cũng như phổ biến FTAP tới công chúng và doanh nghiệp.

- Cần tăng cường phối hợp với cơ quan đầu mối trong việc thực thi EVFTA cụ thể là Bộ Công Thương trong việc triển khai các hoạt động tuyên truyền, thực thi EVFTA để bảo đảm hiệu quả, tránh trùng lặp, lãng phí nguồn lực.

- Phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương, các Hiệp hội ngành hàng cũng như các doanh nghiệp để giúp định hướng chủ động mở rộng thị trường xuất khẩu, tăng cường tận dụng cơ hội từ EVFTA.

- Cần tăng cường kiện toàn, nâng cao năng lực cho bộ phận phụ trách về hội nhập kinh tế quốc tế nói chung và thực hiện Hiệp định EVFTA nói riêng. Bên cạnh đó, cần chú trọng các biện pháp cải cách thủ tục hành chính, tăng cường các biện pháp hỗ trợ, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành hàng và doanh nghiệp, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về mặt chính sách để tạo điều kiện cho việc phát triển nguồn nguyên liệu trong nước giúp doanh nghiệp đáp ứng quy tắc xuất xứ của Hiệp định

Về phía các doanh nghiệp

- Cần nêu cao ý thức chủ động về mọi mặt, trong đó có việc chủ động tìm hiểu các cam kết của Hiệp định, chủ động chuẩn bị năng lực, nguồn hàng, nâng cao sức cạnh tranh, chủ động hợp tác, liên kết để tạo chuỗi cung ứng, thúc đẩy sản xuất, từ đó hoàn thiện chuỗi giá trị từ sản xuất, canh tác, chế biến, phân phối, có như vậy mới đảm bảo được chất lượng sản phẩm, đáp ứng được các yêu cầu của Hiệp định và tiêu chuẩn cao của EU.

Ngoài ra, cần nâng cao trách nhiệm xã hội của mình, chú trọng trong việc thực hiện các quy định về phát triển bền vững của Hiệp định như các tiêu chuẩn về lao động, bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học… do đây là những vấn đề mà EU quan tâm. Bên cạnh đó, cần chủ động và chuẩn bị đối phó với các vụ kiện phòng vệ thương mại thông qua việc theo dõi tình hình thị trường, giá cả, điều kiện giao thương…