Cơ hội và Thách thức với ngành dược phẩm khi tham gia các FTA

Thứ Hai, 23/10/2023

Đối với ngành dược phẩm, các cam kết tiêu chuẩn cao trong các Hiệp định này đặt ra những cơ hội và lợi ích trong việc nâng cao sức khỏe người dân, tuy nhiên song hành với đó là những thách thức không nhỏ đối với ngành dược phẩm trong nước. Những cơ hội và thách thức cụ thể như sau:

Về lợi ích, cơ hội

- Theo Hiệp định EVFTA và UKVFTA, Việt Nam cho phép các công ty dược phẩm nước ngoài thành lập doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài để nhập khẩu dược phẩm mà đã có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền Việt Nam về việc tiếp thị. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đó được phép bán dược phẩm được nhập khẩu hợp pháp cho các nhà phân phối hoặc nhà bán buôn mà có quyền phân phối dược phẩm tại Việt Nam. Ta cũng cho phép một số quyền liên quan đến dược phẩm nhập khẩu của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là: (i) xây dựng nhà kho để chứa dược phẩm, (ii) cung cấp thông tin về dược phẩm cho các chuyên gia chăm sóc sức khỏe; (iii) thực hiện nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng nhằm đảm bảo dược phẩm mà họ nhập khẩu hợp pháp vào Việt Nam.

Với các cam kết này, việc nhập khẩu dược phẩm chất lượng cao từ EU, UK của các doanh nghiệp có vốn nước ngoài trở nên thuận lợi hơn. Từ đó, người tiêu dùng trong nước có thể được tiếp cận với nguồn thuốc sáng chế một cách dễ dàng hơn.

- Trong các FTA thế hệ mới như EVFTA, UKVFTA Việt Nam cam kết mở cửa mua sắm dược phẩm của Bộ Y tế, 34 bệnh viện thuộc Bộ Y tế và các gói thầu mua sắm dược phẩm của các cơ quan cấp trung ương đến địa phương và các cơ quan khác được cam kết. Trường hợp gói thầu chỉ bao gồm một loại thuốc duy nhất, ngưỡng áp dụng là 130.000 SDR. Năm thứ 3 kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, Việt Nam bắt đầu cho phép các doanh nghiệp EU, UK tham gia đấu thầu mua sắm thuốc. Sau lộ trình 15 năm, Việt Nam cho phép các doanh nghiệp này tham gia tới 50% tổng giá trị đấu thầu hàng năm. Đồng thời, Việt Nam cho phép quyền lựa chọn các doanh nghiệp có quyền phân phối dược phẩm tại Việt Nam để giao thuốc vào các bệnh viện (không hạn chế số lượng các công ty Việt Nam được tham gia giao thuốc vào bệnh viện). Với các cam kết này, người bệnh Việt Nam có thể được tiếp cận với nguồn thuốc ngoại với giá cả hợp lý hơn do các nhà thầu phải giảm giá để cạnh tranh.

- Cũng trong Hiệp định EVFTA và UKVFTA, theo quy định về thủ tục cấp phép đối lưu hành dược phẩm trên thị trường Việt Nam, trong trường hợp cơ quan cấp phép chậm chễ bất hợp lý trong việc cấp phép lưu hành thị trường lần đầu tiên đối với dược phẩm, thì chủ sở hữu sáng chế được đền bù, có thể là dưới hình thức gia hạn thời gian bảo hộ sáng chế đó. Ngoài ra, mỗi bên cam kết bảo hộ độc quyền đối với dữ liệu thử nghiệm hoặc dữ liệu bí mật khác đối với các sản phẩm dược phẩm trong vòng 5 năm. Đây là những cam kết cho phép sự bảo hộ cao đối với dược phẩm cũng như dữ liệu thử nghiệm của dược phẩm, vắc-xin. Điều này sẽ có tác dụng thu hút sự tham gia của các tập đoàn dược EU, UK có thế mạnh về sáng chế, thử nghiệm thuốc phát minh đầu tư vào thị trường Việt Nam do được bảo hộ tốt hơn.

- Nhìn chung, các cam kết EVFTA trong lĩnh vực dược phẩm, y tế sẽ thu hút sự tham gia của các công ty dược nước ngoài vào thị trường Việt Nam. Ở khía cạnh tích cực sẽ có tác động thúc đẩy phát triển công nghệ sản xuất thuốc cũng như các hoạt động nghiên cứu phát triển các loại thuốc mới ở trong nước cũng như mang lại lợi ích cho người dân khi được tiếp cận với nguồn thuốc nhập khẩu phong phú và chất lượng hơn. 

Về thách thức

- Các cam kết mở cửa thị trường liên quan đến quyền thương mại của doanh nghiệp nước ngoài trong lĩnh vực dược phẩm cụ thể là đối với quyền xuất khẩu, nhập khẩu, quyền thực hiện các hoạt động logistics, thông tin thuốc v.v.. bên cạnh việc mang lại lợi ích cho người dân, còn có khả năng tác động đến doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu trong nước khi các doanh nghiệp này phải đối mặt với cạnh tranh gay gắt hơn.

- Hơn nữa, các cam kết về mua sắm dược phẩm trong các bệnh viện công và cơ quan chính phủ dự kiến sẽ làm tăng cạnh tranh giữa thuốc ngoại với thuốc nội, giữa nhà thầu trong nước và nhà thầu nước ngoài. Theo đó, tác động không nhỏ tới khối doanh nghiệp và nền sản xuất trong nước.

- Các cam kết về bảo hộ sở hữu trí tuệ trong các FTA bên cạnh tác động thu hút đầu tư chất lượng từ EU, Vương quốc Anh cũng sẽ tạo ra những thách thức nhất định khi các doanh nghiệp dược trong nước sẽ gặp khó khăn hơn trong khâu sản xuất đại chúng những loại thuốc sắp hết hạn bảo hộ.

- Mặc dù các thách thức là rõ ràng, tuy nhiên, hiện tại các doanh nghiệp trong nước chủ yếu là sản xuất thuốc generic, nên tác động của cam kết trong các FTA là không quá lớn do thuốc nhập khẩu từ thị trường EU chủ yếu là thuốc được bảo hộ sáng chế./.