Xuất khẩu nông, lâm, thủy sản sang EU tiếp tục đà hồi phục trong 6 tháng đầu năm 2021

Thứ Sáu, 27/10/2023

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU trong quý II/2021 đạt 1 tỷ USD, tăng 9% so với quý I/2021 và tăng 19,7% so với quý II/2020. So với quý I năm nay, kim ngạch xuất khẩu hàng thủy sản của Việt Nam sang EU tăng 33,3%, gỗ và sản phẩm gỗ tăng 65,9%, hạt tiêu tăng 79,4%, rau quả tăng 12,3%... Riêng cà phê và chè giảm 8,6% và 7,6% so với quý I/2021. Tính chung 6 tháng đầu năm 2021, tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU đạt 1,84 tỷ USD, tăng 5,3% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong đó, kim ngạch xuất khẩu của hầu hết mặt hàng khác sang thị trường EU đều tăng so với cùng kỳ năm ngoái như: Hàng thủy sản tăng 18,9%, gỗ và sản phẩm gỗ tăng 36,2%, rau quả tăng 3,2%, hạt tiêu tăng 42,6%, chè tăng 92,4%, đặc biệt cao su tăng tới 115,8%... Theo đánh giá, nông sản xuất khẩu vào EU có giá cao hơn hẳn so với mặt bằng chung của thị trường và giữ được sự ổn định về giá mua cũng như sản lượng tiêu thụ. Kết quả này là nhờ vào việc tận dụng hiệu quả các lợi thế từ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và sự phục hồi nhu cầu tiêu dùng của EU sau khi tiến trình tiêm chủng vaccine ngừa Covid-19 tại khu vực này được đẩy mạnh, dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn.

Đáng chú ý, hiện EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của rau quả Việt Nam. Ngoài các loại trái cây đã được xuất khẩu nhiều năm, trong tháng 6/2021, EU cũng đã nhập khẩu quả vải tươi của Việt Nam. Việc tiếp cận thành công thị trường cao cấp đã nâng vị thế của sản phẩm, mở ra cơ hội cho quả vải đến với thị trường mới. Cùng với lô vải thiều đầu tiên vào Séc và Pháp, các loại trái cây đặc sản khác như: thanh long, mít, xoài, nhãn, bưởi… cũng đang được Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đẩy mạnh xúc tiến thương mại để xuất khẩu sang các quốc gia trong khối EU.  

Xuất khẩu cà phê - mặt hàng được xuất khẩu nhiều nhất của Việt Nam vào EU trong 6 tháng đầu năm 2021 giảm 25,8% về lượng và giảm 17,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020, đạt 290,92 nghìn tấn, trị giá 513,06 triệu USD. Nguyên nhân khiến xuất khẩu cà phê sang EU giảm một phần là do dịch Covid-19 tác động đến nhu cầu tiêu thụ cà phê của thị trường này, đồng thời tình trạng thiếu container và giá cước vận tải biển đi EU tăng cao khiến xuất khẩu sang thị trường EU bị ảnh hưởng. Mặt khác, cạnh tranh trên thị trường cà phê cũng gia tăng khi Brazil tăng cường xuất khẩu cà phê, đặc biệt là cà phê Robusta – mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam ra thị trường quốc tế.

Trong khi đó, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam sang thị trường EU tăng 14,4% về lượng, nhưng giảm 7,4% về trị giá do giá hạt điều giảm so với cùng kỳ năm 2020. Đối với mặt hàng gạo, lượng gạo xuất khẩu sang EU tuy giảm 5,8% nhưng trị giá tăng tới 21,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Cũng giống với mặt hàng cà phê, giá cước vận tải biển đi châu Âu tăng cao đã ảnh hưởng phần nào đến hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam. Mặc dù giảm nhẹ trong 6 tháng đầu năm nay, nhưng xuất khẩu mặt hàng gạo của Việt Nam sang thị trường EU vẫn có nhiều tiềm năng tăng trưởng trong những năm tới bởi theo Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), trong giai đoạn từ năm 2015 -2020, lượng gạo nhập khẩu của EU tăng trưởng bình quân 4,9%/năm, từ 2,95 triệu tấn trong năm 2015 lên 3,75 triệu tấn vào năm 2020.

Tiêu dùng gạo tại khu vực châu Âu trong những năm qua khá ổn định, nhưng nhu cầu đối với các loại gạo đặc sản chất lượng cao từ khu vực châu Á đang có xu hướng tăng. Thực tế cho thấy, tỷ trọng gạo nhập khẩu của EU trong nội khối có xu hướng giảm trong khi ngoại khối lại tăng. Ngoài ra, số liệu cũng chỉ ra rằng nhu cầu nhập khẩu gạo lứt, gạo hữu cơ của EU trong thời gian qua cũng tăng trưởng cao hơn so với các mặt hàng khác do nhận thức về chế độ ăn uống lành mạnh, những sản phẩm có lợi cho sức khỏe. Trong khi đó, sản xuất lúa gạo tại châu Âu thời gian qua có phần thu hẹp do các yếu tố điều kiện tự nhiên và chi phí sản xuất tăng cao.

Với những yếu tố trên, EU sẽ tiếp tục là thị trường xuất khẩu gạo nhiều tiềm năng cho các nhà xuất khẩu gạo, trong đó có Việt Nam. Số liệu từ Eurostat cho thấy, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam sang EU trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2020 lên tục tăng, từ 18,7 nghìn tấn của năm 2017, lên mức 66,26 nghìn tấn trong năm 2020, tương ứng tăng 253,7%. Hiện nay, tỷ trọng gạo của Việt Nam tại EU nhìn chung vẫn còn khá khiêm tốn so với các nguồn cung cạnh tranh khác như Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia, Pakistan khi chỉ chiếm 1,8% trong tổng nhập khẩu gạo của EU và 3,1% trong nhập khẩu ngoại khối của thị trường này.

Do đó, việc EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo mỗi năm theo Hiệp định EVFTA (gồm 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát và 30.000 tấn gạo thơm) sẽ mở ra cơ hội để gạo Việt Nam có thể mở rộng thị phần tại EU trong những năm tới. Ngoài ra, EU sẽ tự do hóa hoàn toàn đối với gạo tấm (cam kết này giúp Việt Nam có thể xuất khẩu khoảng 100.000 tấn gạo tấm vào EU hàng năm). Đối với sản phẩm từ gạo, EU sẽ đưa thuế suất về 0% sau 3 - 5 năm.

Hiện nay, Đức đang là thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản lớn nhất trong khối EU với kim ngạch đạt 493 triệu USD trong 6 tháng đầu năm 2021, tăng 4,5% so với cùng kỳ năm trước. Đứng thứ hai là Hà Lan với 402,84 triệu USD, tăng 0,7%. Đặc biệt, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này của Việt Nam sang Italia và Pháp tăng khá mạnh 14,1% và 23,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy vậy, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản sang thị trường Bỉ và Tây Ban Nha giảm lần lượt là 5,3% và 10,1% so với 6 tháng đầu năm ngoái.

Triển vọng và dự báo:

Với chất lượng đang ngày càng cải thiện và ưu đãi thuế quan từ Hiệp định EVFTA, nhiều mặt hàng nông, lâm, thủy sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đang có lợi thế lớn để thâm nhập và chiếm lĩnh thị phần tại thị trường EU. Hiện nay, các quốc gia có hiệp định thương mại tự do với EU, nhưng tập trung vào sản xuất nông sản thì không nhiều. Điều này thấy, cánh cửa thị trường EU đã rộng mở cho nông sản Việt Nam. Tuy nhiên, để bước qua cánh cửa này, doanh nghiệp trong nước cần đặc biệt chú ý đến chất lượng sản phẩm. Không chỉ ở giai đoạn vận chuyển mà phải kiểm soát chặt chẽ toàn bộ quy trình sản xuất. Minh bạch về nguồn gốc xuất xứ giúp nhà nhập khẩu thuận lợi phân luồng an toàn thực phẩm.

Mặc dù đã cho thấy sự phục hồi khá tốt trong 6 tháng đầu năm nay, nhưng xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU được cho là khó tăng mạnh trong thời gian tới do diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19 cũng như giá cước vận tải biển tăng cao và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Cụ thể, giá cước vận tải biển đi châu Âu, đã tăng lên 10.000 - 12.000 USD/container, gấp 5 đến 7 lần so với cùng kỳ năm trước đang khiến hàng loạt doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó khăn. Không những thế, khó khăn trong việc đặt thuê tàu và tìm container rỗng để đóng hàng, chi phí lưu kho bãi tăng vọt khiến cho kế hoạch của cả doanh nghiệp và đối tác đều bị đảo lộn.

Trong khi đó, sự phục hồi của nền kinh tế châu Âu vẫn còn nhiều bất ổn. Kinh tế châu lục đang đối mặt với nhiều rủi ro trong bối cảnh dịch Covid-19 có nguy cơ tăng cao trở lại trước sự bùng phát của các biến chủng virus mới, một số quốc gia đã nâng cao kiểm soát biên giới. Cơ quan khu vực châu Âu của WHO và Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh châu Âu (ECDC) ngày 23/7/2021 cho biết dựa trên dữ liệu thu thập từ ngày 28/6 - 11/7/2021, biến thể Delta hiện đã có mặt ở 19/28 nước châu Âu với tỷ lệ 68,3% trong các mẫu dương tính. ECDC dự báo đến cuối tháng 8/2021, tỷ lệ này sẽ lên tới 90%.

Tại Việt Nam, đợt dịch Covid-19 lần thứ 4 bùng phát tại Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam cũng ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động sản xuất và xuất khẩu của các doanh nghiệp.

Để tăng trưởng xuất khẩu nông sản sang EU trong thời gian tới, Bộ Công Thương đã, đang và sẽ chủ trì, phối hợp cùng các bộ, ngành, hiệp hội triển khai và hướng dẫn các doanh nghiệp thực hiện hiệu quả EVFTA để tận dụng tối đa cơ hội thị trường. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tiếp tục chủ động phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tập trung triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp liên quan đến tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao giá trị và chất lượng nông sản cũng như đẩy mạnh xây dựng, phát triển thương hiệu nông sản Việt Nam.