Đánh giá tác động các cam kết chính của Hiệp định CPTPP đối với nhóm ngành chế biến thực phẩm, đồ uống
Thứ Năm, 09/11/2023
Hiệp định CPTPP có hiệu lực mang lại cả cơ hội và thách thức đối với ngành chế biến thực phẩm, đồ uống của Việt Nam. Theo Hiệp định CPTPP, phần lớn các mặt hàng trong ngành chế biến thực phẩm, đồ uống được Xin-ga-po, Ô-xtrây-li-a, Bru-nây, Niu Di-lân và Chi-lê xóa bỏ thuế ngay khi Hiệp định có hiệu lực. Riêng Nhật Bản, đối với một số mặt hàng nhạy cảm, áp dụng hạn ngạch thuế quan, cắt giảm một phần hoặc cam kết kèm theo các biện pháp phòng vệ thương mại. Mê-hi-cô cam kết một số sản phẩm có lộ trình xóa bỏ thuế quan trong 10-15 năm, không cam kết xóa bỏ thuế đối với mặt hàng đường và áp dụng hạn ngạch thuế đối với sữa kem và sản phẩm dầu cọ.
Xét theo mức thuế quan bình quân của ngành, những nước có sự cắt giảm thuế quan lớn nhất với các mặt hàng chế biến thực phẩm, đồ uống là Ca-na-đa (từ mức 28,28% xuống còn 1,04% trong năm đầu tiên của Hiệp định), Mê-hi-cô (từ 24,06% xuống còn 7,85% trong năm đầu tiên thực hiện Hiệp định). Một số thị trường có mức thuế cơ sở cao như Nhật Bản (15,45%) cũng cam kết cắt giảm thuế quan, nhưng tốc độ cắt giảm chậm hơn. Việt Nam cam kết mở cửa thị trường và cắt giảm thuế quan khá nhanh, từ mức thuế cơ sở 22,98% xuống mức 8,89% vào năm thứ 5.
Theo tính toán, cho tới năm 2030, mặc dù ngành chế biến thực phẩm có lộ trình cắt giảm thuế quan khá chậm so với các nhóm ngành khác (về 0 sau 15 năm), song ngành chịu sức ép cạnh tranh lớn từ thị trường các nước thành viên CPTPP, tác động làm nhập khẩu tăng mạnh hơn so với xuất khẩu, đặc biệt là đối với sản phẩm chế biến thịt và đồ uống (nhập khẩu hai ngành này tăng 0,95% và 19,19%, trong khi xuất khẩu tương ứng giảm 1,55% và tăng 7,63%). Nhập khẩu từ các nước thành viên CPTPP tăng mạnh do một số nước trong khối có thế mạnh đối với các sản phẩm nhóm ngành này. Nhập khẩu sản phẩm thịt từ các nước thành viên CPTPP tăng 35,76%, trong khi xuất khẩu giảm 7,55%; nhập khẩu sản phẩm đồ uống và thuốc lá từ các nước thành viên CPTPP tăng mạnh 106,8%, trong khi xuất khẩu sang CPTPP chỉ tăng 35%.
Trong giai đoạn 2020 - 2021, xuất khẩu các mặt hàng chế biến thực phẩm, đồ uống sang Canada tăng mạnh, như kẹo đường tăng 37,5%, bánh các loại tăng 7%, đồ uống các loại tăng 35%. Xuất khẩu ngành hàng này sang New Zealand trong giai đoạn 2020 – 2021 cũng cho thấy sự tăng trưởng mạnh, trong đó bánh các loại tăng 42,9%, đồ uống các loại tăng 33,3%, chế phẩm từ thịt cá tăng 10,3%.
Ở chiều nhập khẩu, kim ngạch nhập khẩu các mặt hàng chế biến thực phẩm, đồ uống từ các nước CPTPP tăng trưởng trong giai đoạn 2020 – 2021. Kim ngạch nhập khẩu kẹo từ Canada tăng từ mức 46,6 nghìn USD lên 538,2 nghìn USD, Nhật Bản tăng từ 2,6 triệu USD lên 3,1 triệu USD… Kim ngạch nhập khẩu đồ uống từ Úc tăng từ 5,9 triệu USD lên 8,1 triệu USD, Nhật Bản tăng từ 10,2 triệu USD lên 16,2 triệu USD…
Như vậy, có thể thấy, khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực, ngành chế biến thực phẩm và đồ uống của Việt Nam được hưởng lợi từ việc mở rộng thị trường xuất khẩu, tăng cường tiếp cận các thị trường lớn nhất thế giới với ưu thế đáng kể, tuy nhiên cũng chịu sức ép cạnh tranh từ các nước thành viên khác tại thị trường trong nước, sức ép đầu tư đổi mới trang thiết bị và nâng cao chất lượng sản phẩm.
