Đánh giá tác động các cam kết chính của Hiệp định CPTPP đối với nhóm ngành thủy sản

Tại thời điểm đầu năm 2019 khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực, thị trường 10 nước thành viên CPTPP chiếm khoảng 25% kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam, do đó, Hiệp định CPTPP được kỳ vọng rất lớn trong việc thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu ngành thuỷ sản nước ta.

Nhìn chung, cam kết về thuế nhập khẩu ưu đãi mà các nước thành viên CPTPP dành cho nhóm hàng thuỷ sản xuất khẩu từ Việt Nam hầu hết được cắt giảm về 0%. Tại một số thị trường lớn như Nhật Bản, cơ hội thuế xuất khẩu thấy rõ khi hầu hết sản phẩm chế biến đang chịu thuế cơ bản 4,8 – 10,5% được giảm về 0% ngay, trừ sản phẩm từ cá trích, cá thu có lộ trình 6 năm và sản phẩm có gạo có lộ trình 11 năm. Sản phẩm có mã HS 03 bao gồm cá ngừ vây xanh, cá ngừ mắt to, cá ngừ albacore, cá hồi, cá trích, cá thu, cá cơm, cá kiếm, cá tuyết, cá minh thái lộ trình giảm thuế 6 – 11 năm… Trừ mặt hàng cá ngừ và một số cá biển có lộ trình giảm thuế 6-11 năm, xuất khẩu tôm, cá tra và các sản phẩm khác hầu như được giảm thuế xuất khẩu về 0% tại các thị trường CPTPP. Các nước này đang chiếm 31% xuất khẩu tôm của Việt Nam, 15% xuất khẩu cá tra và 31% xuất khẩu hải sản. Ngoài những lợi ích cơ bản về thuế nhập khẩu, tham gia các FTA thế hệ mới như CPTPP, thủy sản Việt Nam sẽ có cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, tăng khả năng cạnh tranh so với đối thủ chưa có FTA với các đối tác; Thu hút đầu tư nước ngoài, nâng cao công nghệ sản xuất và chất lượng sản phẩm; Gia tăng cơ hội tham gia chuỗi cung ứng khu vực nhờ sự dịch chuyển đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia; Đảm bảo môi trường kinh doanh và thể chế ổn định, minh bạch hơn (nhờ cải thiện quy định, chính sách phù hợp theo các điều khoản FTA).

Trên thực tế, sau khi hiệp định CPTPP có hiệu lực, xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang khối thị trường này tăng trưởng gần 3% trong năm 2019, trong đó xuất khẩu sang Nhật Bản, Australia đều tăng 6%, xuất khẩu sang Bruney 10%, xuất khẩu sang Malaysia và Peru tăng nhẹ 1%.

Sang năm 2020 và 2021, xuất khẩu thuỷ sản sang khối CPTPP sụt giảm 2% chủ yếu do tác động Covid làm ảnh hưởng giao thương và làm giảm nhu cầu nhập khẩu. Theo đó, xuất khẩu sang Nhật Bản giảm lần lượt 3% và 7% trong 2 năm là tác nhân chính khiến tổng xuất khẩu sang khối này giảm. Tuy nhiên, xuất khẩu sang Canada, Australia, Malaysia, Mexico và NewZealand khá là khả quan trong 2 năm qua. Trong đó, xuất khẩu thuỷ sản sang Australia duy trì tăng trưởng dương trong cả 3 năm liên tiếp: tăng lần lượt 6%, 10% và 22%. Xuất khẩu sang Canada năm 2020 tăng mạnh 14%, tuy nhiên năm 2021 giảm nhẹ 2% do dịch Covid làm cước phí vận tải tăng, thiếu container vận chuyển đi Bắc Mỹ. xuất khẩu sang NewZealand tăng mạnh 20% và 18% trong 2 năm 2020 – 2021. xuất khẩu sang Mexico tăng vọt 65%, sang Brunei tăng 34% trong năm 2021. Với kim ngạch 2,2-2,3 tỷ USD/năm, vị thế của khối CPTPP thể hiện rõ hơn khi mà tỷ trọng của khối này trong tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam tăng từ 25% năm 2018 lên gần 28% năm 2021.