Thông tin chung về Hiệp định Thương mại tự do Hoa Kỳ - Mexico – Canada (USMCA)

Thứ Năm, 09/11/2023

1. Thông tin chung

Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA) là một hiệp định thương mại tự do giữa Canada, Mexico và Hoa Kỳ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2020. Hiệp định hiện được biết đến là một hiệp định thương mại tiêu chuẩn cao của thế kỷ 21 hỗ trợ lẫn nhau các bên đều có lợi trong thương mại nhằm tạo ra các thị trường tự do hơn, thương mại công bằng hơn và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ ở khu vực Bắc Mỹ. USMCA thay thế Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) trị giá hàng nghìn tỷ đô la nhưng đã gần 25 năm tuổi.

Vào Chủ nhật ngày 30 tháng 9 năm 2018, sau 13 tháng đàm phán, ngay trước thời hạn theo quy định lập pháp của Hoa Kỳ, Hoa Kỳ và Canada thông báo đã đạt được thỏa thuận về lời văn của hiệp định thương mại tự do. Các bản sửa đổi được xây dựng dựa trên thỏa thuận về nguyên tắc đạt được giữa Hoa Kỳ và Mexico vào cuối tháng 8 và hình thành Hiệp định USMCA kế thừa Hiệp định NAFTA.

Các phiên đàm phán Hiệp định USMCA đã diễn ra rất khó khăn và đôi khi tưởng chừng như không thể đạt được thỏa thuận. Tuy nhiên, các bên cuối cùng đã đạt được những thỏa hiệp có thể làm giảm bớt những thay đổi mạnh mẽ trong đề xuất ban đầu của Chính quyền Hoa Kỳ, đồng thời duy trì một số điều khoản cơ bản để Canada đồng ý với thỏa thuận ba bên này.

Hiệp định mới này bao gồm những thay đổi lớn đối với ô tô và bao gồm các chính sách mới về tiêu chuẩn lao động và môi trường, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và một số điều khoản thương mại kỹ thuật số.

2. Các nội dung chính

Các nội dung chính của Hiệp định có thể được tổng quát ngắn gọn như sau:

- Quy tắc xuất xứ: Ô tô phải có 75% linh kiện sản xuất tại Mexico, Mỹ hoặc Canada thì mới đủ điều kiện hưởng mức thuế bằng 0 (tăng từ mức NAFTA 62,5%).

- Các quy định về lao động: 40 đến 45 phần trăm các bộ phận ô tô phải được sản xuất bởi người lao động có mức thu nhập ít nhất 16 đô la một giờ vào năm 2023. Mexico đã đồng ý thông qua luật lao động mới để bảo vệ người lao động, bao gồm cả người di cư và phụ nữ. Đáng chú ý nhất, những luật này được cho là giúp người lao động Mexico dễ tham gia công đoàn hơn.

- Nông dân Mỹ được tiếp cận nhiều hơn với thị trường sữa Canada: Việc Mỹ đòi được Canada mở cửa thị trường sữa cho nông dân Mỹ là một nội dụng lớn đối với cựu Tổng thống Trump.

- Sở hữu trí tuệ và thương mại kỹ thuật số: Hiệp định nới rộng thời hạn bản quyền lên 70 năm sau khi tác giả qua đời (tăng từ 50 năm). Hiệp định cũng bao gồm các điều khoản mới để xử lý các vấn đề của nền kinh tế kỹ thuật số, chẳng hạn như cấm đánh thuế đối với những mặt hàng như âm nhạc và sách điện tử, đồng thời bảo vệ các công ty internet để họ không chịu trách nhiệm pháp lý đối với nội dung do người dùng của họ sản xuất.

- Điều khoản mãn hiệu: Hiệp định bổ sung điều khoản mãn hiệu sau 16 năm, nghĩa là các điều khoản và nội dung quy định của Hiệp định sẽ hết hiệu lực, hay còn được gọi là “tắt nắng” sau 16 năm. Hiệp định này cũng có thể được xem xét lại sáu năm một lần, và tại thời điểm đó, Hoa Kỳ, Mexico và Canada có thể quyết định gia hạn USMCA.

3. So sánh USMCA và NAFTA

Các nội dung không thay đổi so với NAFTA

Phần lớn khó khăn của các phiên đàm phán xoay quanh việc Canada khăng khăng duy trì một số điều khoản của NAFTA, nằm trong danh sách các yêu cầu chính của Canada, được đưa ra ngay trước khi các cuộc đàm phán bắt đầu. Các yêu cầu này bao gồm nhiều chủ đề hầu như không thay đổi như sau:

• Miễn trừ cho các ngành văn hóa: Việc miễn trừ cho các ngành văn hóa của  Canada trong NAFTA vẫn được tiếp tục duy trì trong USMCA, nhưng thêm vào nội dung bổ sung về giải quyết tranh chấp và trả đũa.

• Chương 19 - quy trình giải quyết tranh chấp song phương được sử dụng để giải quyết thuế chống bán phá giá hoặc chống trợ cấp do các bên khác áp đặt vẫn được duy trì trong USMCA và dường như không có gì thay đổi so với phiên bản ban đầu của NAFTA ngoại trừ việc đưa sang Chương 10.

• Chương 20 - tương tự, Chương 20 của NAFTA, đề cập đến cơ chế giải quyết tranh chấp giữa các chính phủ, nay là Chương 31 của USMCA.

• Thị thực nhập cảnh tạm thời - một ưu tiên khác cho Canada là duy trì và có thể tăng phạm vi các chuyên gia có thể được cấp thị thực lao động để nhập cảnh tạm thời theo NAFTA. Trong USMCA Các điều khoản này dường như không thay đổi nhiều.

• Thuế thép và nhôm - “mục 232” về thuế thép và nhôm dựa trên những lo ngại về an ninh quốc gia, do Hoa Kỳ áp dụng đối với Canada vào đầu năm nay, không được đề cập trong USMCA. Những vấn đề này sẽ được giải quyết bên ngoài USMCA. Tuy nhiên, các chứng thư bên lề USMCA buộc Hoa Kỳ phải tìm kiếm một giải pháp thương lượng với Canada và Mexico trong 60 ngày, trước khi áp dụng bất kỳ mức thuế mới nào theo mục 232 đối với một trong hai quốc gia này.

Các thay đổi chính trong USMCA so với NAFTA:

• Ngành sữa: Tiếp tục bảo vệ hệ thống quản lý cung ứng của Canada đối với sữa (và gia cầm) là ưu tiên hàng đầu của Canada trong các phiên đàm phán này

Canada đã miễn trừ phần lớn việc quản lý nguồn cung ngành sữa của mình khỏi các nghĩa vụ thương mại tự do chung theo NAFTA. Theo USMCA, Canada phải mở cửa thị trường sữa hiện chiếm khoảng 3,5% thị phần và loại bỏ các hạn chế đối với sữa nhập khẩu loại 6 và 7

• Chương 11: Canada đang tìm cách sửa đổi Chương 11. Đứng trước nhiều khiếu nại của Hoa Kỳ, việc Canada đạt được thỏa thuận về loại bỏ dần theo lộ trình thực sự có thể cho rằng là một “chiến thắng” của Canada.

Theo NAFTA, giải quyết tranh chấp được quy định giữa nhà đầu tư và chính phủ. Theo USMCA, cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và và chính phủ sẽ bị loại bỏ dần trong ba năm được áp dụng đối với các khiếu kiện đối với chính phủ Canada hoặc của nhà đầu tư Canada.

• Xuất khẩu ô tô: Giới hạn miễn thuế theo mục 232 vượt xa khả năng xuất khẩu ô tô hiện tại của Canada sang Hoa Kỳ (khoảng 1,8 triệu xe mỗi năm).

Yêu cầu về tỉ trọng nội địa hóa của NAFTA là 62,5% đối với xe chở khách và xe tải nhẹ, 60% đối với các phương tiện khác. Tỉ trọng theo yêu cầu của USMCA là 75% cùng với các yêu cầu liên quan đến mức lương tối thiểu theo giờ của người lao động (sẽ được áp dụng theo từng giai đoạn). Thuế quan theo Mục 232 được áp dụng lên đến 2,6 triệu ô tô của Canada xuất khẩu sang Hoa Kỳ được miễn thuế trong bất kỳ trường hợp áp thuế thuế tự vệ nào do Hoa Kỳ đặt ra.

• Ngưỡng trị giá nhập khẩu tối thiểu phải nộp thuế và thu thuế: Ngưỡng tối thiểu 20 đô la đã không tăng kể từ năm 1985. Các nhà bán lẻ Canada đã chỉ ra rằng các ngưỡng tối thiểu này mang lại lợi thế không công bằng cho các nhà bán lẻ nước ngoài, vì chỉ áp dụng cho các giao dịch mua của người tiêu dùng chứ không áp dụng cho các giao dịch mua của các nhà bán lẻ.

NAFTA quy định ngưỡng tối thiểu là 20 đô la áp dụng để tính thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ. Theo USMCA, ngưỡng tối thiểu là $150 để tính thuế nhập khẩu và $40 để tính thuế thiêu thụ (bằng đô la Canada).

• Sở hữu trí tuệ: Các điều khoản về sở hữu trí tuệ trong USMCA phần lớn phản ánh quy định của Hiệp định thương mại tự do Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mà Canada đã ký vào đầu năm nay.

Theo NAFTA, thời hạn bản quyền của tác giả là 50 năm sau khi tác giả qua đời. Thời hạn bảo vệ dữ liệu sinh học 8 năm. Theo USMCA, thời hạn bản quyền của tác giả là 70 năm. Bảo vệ dữ liệu sinh học là 10 năm.

4. Các nội dung mới

Một số điều khoản mới, như được thông qua từ Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) (sau đó trở thành Hiệp định CPTPP với việc Hoa Kỳ không tham gia) và hiện có thể được thấy trong USMCA. Một số điều khoản khác như sau liên quan cụ thể đến các mối quan tâm hiện tại của Hoa Kỳ:

Điều khoản mãn hiệu: USMCA có một điều khoản được gọi là “điều khoản mãn hiệu”, cho phép Hiệp định tự động chấm dứt sau một khoảng thời gian cố định trừ khi được các bên thỏa thuận gia hạn rõ ràng. Mặc dù Hoa Kỳ ban đầu muốn có một điều khoản mãn hiệu 5 năm, USMCA đã kéo dài thời hạn này lên thời hạn 16 năm, cùng với việc xem xét lại thỏa thuận này trong vòng 6 năm đầu tiên để có thể dẫn đến việc gia hạn thêm một thời hạn 16 năm nữa.

Tiếp cận nhiều hơn với thị trường B.C. [1]

Để giải quyết một vấn đề đang diễn ra giữa chính quyền vùng B.C. và các nhà sản xuất rượu vang của Hoa Kỳ, theo một chứng thư bổ ung gửi USMCA, Canada đã xác nhận rằng B.C. sẽ loại bỏ yêu cầu hiện tại về việc chỉ cho phép rượu vang của B.C. được bán tại các cửa hàng tạp hóa.

Thao túng tiền tệ

USMCA bao gồm chương đầu tiên nhắm vào vấn đề thao túng tiền tệ trong một hiệp định thương mại tự do. Quy định của chương này yêu cầu các bên hàng tháng công khai dữ liệu dự trữ tiền tệ và các biện pháp can thiệp vào thị trường ngoại hối.