Tình hình hợp tác, giao thương các sản phẩm công nghiệp giữa Việt Nam và Nhật Bản trong 6 tháng năm 2022 và một số khuyến nghị

1. Diễn biến chung của kinh tế Nhật Bản tháng 6/2022

Tăng trưởng GDP cải thiện trong quý II: Kinh tế của Nhật Bản tăng trưởng cải thiện đáng kể trong tháng 6/2022. PMI tổng hợp của Ngân hàng au Jibun đã tăng từ 52,3 trong tháng 5 lên 53,2 vào tháng 6/2022, mức cao nhất kể từ tháng 11/2021. Sự cải thiện trong tăng trưởng của tháng 6/2022 đã đẩy chỉ số PMI trung bình trong quý thứ hai lên 52,2 so với 48,7 trong quý đầu tiên của năm 2022, báo hiệu sự tăng trưởng trở lại của nền kinh tế Nhật Bản.

Tháng 6/2022, Nhật Bản có xu hướng tăng trưởng phân hóa theo ngành. Sự cải thiện được dẫn đầu bởi các ngành dịch vụ. Tuy nhiên, xuất khẩu dịch vụ tiếp tục giảm do lo ngại về đại dịch bùng phát trở lại. Trong khi đó, tăng trưởng sản xuất chậm lại, xuống mức gần như đứng yên, do đơn đặt hàng mới giảm. Xuất khẩu hàng hóa đặc biệt giảm mạnh, đây là tháng thứ tư liên tiếp ghi nhận sự sụt giảm. Hoạt động sản xuất cũng tiếp tục bị hạn chế do tình trạng thiếu nguyên liệu, với thời gian giao hàng của các nhà cung cấp lại kéo dài rõ rệt vào tháng 6/2022.

Hệ quả của việc thiếu hụt nguồn cung liên tục là giá hàng hóa sẽ tăng lên trong khoảng 3 tháng tiếp theo. Lạm phát giá bán tăng nhanh trong cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ do các công ty nâng giá thành phẩm. Mặc dù tỷ lệ lạm phát đã hạ nhiệt một chút, nhưng con số hiện nay vẫn nằm trong số những mức cao nhất được ghi nhận kể từ năm 2008. Giá bán các mặt hàng của các công ty tăng mạnh trong tháng 6/2022 cho thấy lạm phát giá tiêu dùng tiếp tục tăng. Chỉ số CPI đạt 2,5% trong tháng 4 với tỷ lệ cốt lõi lên tới 2,1%, lần đầu tiên vượt mục tiêu 2% của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản kể từ năm 2015.

Tuy tháng 6/2022 có một sự chuyển biến vô cùng tốt đẹp, nhưng cũng cần thấy rằng cốt lõi của vấn đề là chuỗi cung ứng đứt gẫy và thiếu hụt nguyên liệu đầu vào vẫn chưa được giải quyết. Chính vì vậy, quý 3 và quý 4/2022 sẽ vẫn còn rất nhiều khó khăn và vấn đề cần giải quyết đối với chính phủ Nhật Bản.

2. Những điểm nổi bật trong sản xuất và thương mại các sản phẩm công nghiệp năm 2021 và triển vọng năm 2022

2.1. Sản xuất

Tăng trưởng hoạt động nhà máy của Nhật Bản đã chậm lại trong tháng 6/2022 do các quy định nghiêm ngặt về COVID-19 của Trung Quốc ảnh hưởng đến nhu cầu sản xuất, sự chậm lại này cũng đang ảnh hưởng đến một số ngành dịch vụ đang tăng tưởng tốt của Nhật Bản.

Các chính sách hạn chế COVID-19 của Trung Quốc đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, ảnh hưởng nặng nề đến các nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại như Nhật Bản.

Chỉ số quản lý mua hàng (PMI) của Nhật Bản đã giảm xuống mức 52,7 , đánh dấu mức tăng chậm nhất kể từ tháng 2/2022. Đây là tháng thứ 3 liên tiếp ghi nhận sự sụt giảm của chỉ số PMI tại Nhật Bản.

Giá nguyên liệu đầu vào tăng cao đang là vấn đề quan trọng nhất với sản xuất tại Nhật Bản. Vì lý do này, các doanh nghiệp đã tăng giá hàng hóa và dịch vụ gây nên làn sóng lạm phát chưa từng có.

Ngược lại, hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ đã tăng tháng thứ hai liên tiếp với trọng tâm là các tour du lịch đã giúp củng cố các điều kiện tổng thể của khu vực tư nhân.

2.2. Thương mại

Theo dự báo của Economictradings, xuất khẩu của Nhật Bản sẽ có xu hướng vào khoảng 51,83 tỷ USD vào năm 2022. Xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao tiếp tục là là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Nhật Bản kể từ năm 1960. Xuất khẩu hiện chiếm khoảng 19% tổng GDP của Nhật Bản.

3. Một số quy định, chính sách nổi bật liên quan đến các sản phẩm công nghiệp của Nhật Bản năm 2022

Trong tháng 6/2022, Nhật Bản đã xem xét thông qua các chính sách đối phó với những biến động bất ổn của năm 2022 bao gồm:  

Chính phủ sẽ không đặt giới hạn yêu cầu ngân sách quốc phòng cho năm 2023;

Chính phủ cũng sẽ dành khoảng 4,4 nghìn tỷ yên (33,12 tỷ USD) cho mục tiêu đầu tư vào các lĩnh vực như chuyển đổi xanh và kỹ thuật số;

Ngân sách an sinh xã hội có thể lên tới 560 tỷ yên để giúp tài trợ chi phí hỗ trợ dân số già nhanh của Nhật Bản;

Số tiền này sẽ được coi là "mức tăng tự nhiên" trong chi tiêu phúc lợi cần thiết để theo kịp với chi phí an sinh xã hội ngày càng lớn tại Nhật Bản, chiếm một phần ba ngân sách hàng năm, trị giá khoảng 107 nghìn tỷ yên.

4. Một số khuyến nghị nhằm thúc đẩy hợp tác, giao thương giữa Việt Nam và Nhật Bản

Nhật Bản là một trong những nước có nền công nghệ tiên tiến nhất trên thế giới, nước này cũng đang đẩy nhanh quá trình chuyển đổi kỹ thuật số để giúp cải thiện khả năng chống chịu với các cú sốc tương tự như Covid-19, tăng năng suất và phục vụ tốt hơn một xã hội đang lão hóa nhanh.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam cũng cần có những bước tiến nhanh chóng về kỹ thuật số để mặt cho phép nền kinh tế đối phó hiệu quả hơn với các nguồn cung, mặt khác tạo lập lợi thế cạnh tranh cho mình khi hợp tác, giao thương với thị trường Nhật Bản. Cơ quan kỹ thuật số của Nhật Bản, được thành lập vào tháng 9 năm 2021, sẽ hỗ trợ số hóa lớn hơn ở cả khu vực công và tư nhân.

Tăng cường cho đầu tư và phát triển (R & D), đầu tư vào số hóa và đạt được các mục tiêu về biến đổi khí hậu cũng sẽ dần giúp nền sản xuất công nghiệp của Việt Nam nói chung và các sản phẩm được sản xuất để xuất khẩu sang Nhật Bản đáp ứng tốt hơn các quy định về chất lượng, môi trường, truy xuất nguồn gốc ngày càng chặt chẽ hơn từ phía Nhật Bản.

Ngoài ra, thực hiện kịp thời và thường xuyên các đánh giá về quá trình tận dụng cơ hội trong CPTPP để hợp tác, giao thương với Nhật Bản sẽ giúp đạt được những mục tiêu quan trọng đề ra về thương mại và đầu tư giữa hai nước.

Nhìn chung trong năm 2022 và các năm tiếp sau đó, Chính phủ Nhật Bản sẽ có những giải pháp rõ ràng hơn để đối mặt với những khó khăn về nhân khẩu học và các cú sốc bên ngoài lên chuỗi cung ứng, trong đó có cả cuộc khủng hoảng về chip điện tử…

Các giải pháp đa dạng hóa nguồn cung của Nhật Bản có thể là một cơ hội tốt cho thu hút đầu tư từ Nhật Bản vào Việt Nam trong những lĩnh vực nước ta đang ưu tiên phát triển, đặc biệt là công nghệ cao và công nghệ thực phẩm tiên tiến.

Ngoài các cơ hội đến từ sản xuất công nghiệp, trong năm 2022, chính phủ Nhật Bản đang rất muốn bình ổn nguồn cung thực phẩm. Hiện tại đây đang là mặt hàng thế mạnh của Việt Nam, tuy nhiên để có thể xuất khẩu sang Nhật Bản thì các doanh nghiệp Việt Nam phải tuân thủ quy trình nghiêm ngặp của quốc gia này. Hy vọng trong tương lai gần sẽ càng có thêm nhiều sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam thành công tại Nhật Bản.