Phân tích cảnh báo các mặt hàng xuất khẩu sang các thị trường đối tác FTA thế hệ mới có nguy cơ bị áp dụng biện pháp chống lẩn tránh, gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp hoặc biện pháp PVTM trong Quý 2/2022

Thứ Sáu, 27/10/2023

1. Tình hình xuất khẩu lốp xe tải, xe khách của Việt Nam sang EU quý 2/2022 và 6 tháng đầu năm 2022

Giá trị kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng mạnh kể từ năm 2017 – thời điểm Trung Quốc bị EU khởi xướng điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp. Từ năm 2018, EC áp dụng mức thuế chống bán phá giá đối với sản phẩm lốp xe tải/khách Trung Quốc. 

Đầu năm 2022, đại dịch COVID-19 toàn cầu có dấu hiệu chững lại, số ca nhiễm giảm các hoạt động thương mại, sản xuất không bị ảnh hưởng lớn. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê (GSO), sản xuất công nghiệp trong quý II/2022 tăng trưởng khá do hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp được duy trì và đang dần phục hồi, tốc độ tăng giá trị tăng thêm đạt 14,7% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 6 tháng đầu năm 2022, giá trị tăng thêm ngành công nghiệp tăng 8,91%. Bất chấp sự hoành hành của đại dịch, kim ngạch xuất khẩu vào thị trường EU của Trung Quốc và Việt Nam đều tiếp tục tăng trưởng. Hiện đã xuất hiện tín hiệu cho thấy một số rủi ro về gian lận thương mại đối với mặt hàng lốp xe tải/ khách nói chung xuất khẩu từ Việt Nam vào thị trường EU. Các tín hiệu này bao gồm (i) xuất khẩu các mặt hàng này vào EU tăng rất nhanh, kể cả trong giai đoạn đại dịch, (ii) nhập khẩu các mặt hàng này, hầu hết là từ Trung Quốc tăng nhanh, và (iii) giá nhập khẩu khai báo của các mặt hàng này rất thấp, thậm chí thấp hơn nhiều so với giá thành sản xuất tại Việt Nam. 

Đvt: nghìn Euro

Theo tính toán từ số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, trong quý 2/2022 xuất khẩu lốp xe tải, xe khách của Việt Nam sang EU đạt 59,318 nghìn Euro, tăng 196,3% so với quý I năm 2021, từ 20 triệu Euro năm 2021 tăng lên tới 59,1 triệu Euro năm 2022.

 Tính chung quý 6 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu lốp xe tải, xe khách sang EU 27 đạt 97 triệu Euro, tăng 146,6 % so với 6 tháng đầu năm 2021 chỉ đạt 97 triệu Euro. 

Đvt: nghìn Euro

Nguồn: Eurostat

Số liệu thống kê như biểu đồ trên, có thế thấy rõ, kim ngạch xuất khẩu trong năm 2022 của Việt Nam sang EU đối với lốp xe tải, xe khách tăng cao đột biến. Xu hướng xuất khẩu tăng từ tháng 4 tới tháng 6 năm 2022. Tổng kim ngạch xuất khẩu quý II năm 2022, cao xấp xỉ gấp 3 lần kim ngạch xuất khẩu năm 2021. Kim ngạch xuất khẩu đạt đỉnh điểm vào tháng 6 năm 2022, khi xuất khẩu lốp xe tải, xe khách lên tới 23.585 nghìn Euro.

2.  Cập nhật tình hình thị trường lốp xe tải, xe khách EU trong quý 2/2022

Về sản xuất: 

Về mặt giá trị, sản lượng lốp xe tải và xe buýt đạt 7,3 triệu USD vào năm 2021 ước tính theo giá xuất khẩu. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian được xem xét, sản lượng cho thấy có sự giảm nhẹ. Trong khoảng thời gian được xem xét, sản xuất đã đạt mức cao nhất là  vào năm 2013 đạt 7,9 triệu USD;  tuy nhiên, từ năm 2014 đến năm 2021, sản lượng có phần thấp hơn.

Các nhà sản xuất lốp xe tải, xe khách lớn nhất tại EU là những quốc gia có sản lượng cao nhất vào năm 2021 là Bồ Đào Nha, Pháp và Tây Ban Nha, cùng chiếm 51% tổng sản lượng. Các quốc gia này được theo sau bởi Slovakia, Đức, Ba Lan, Hungary, Cộng hòa Séc và Romania, cùng nhau chiếm thêm 44%. 

Về cầu và nhập khẩu:

Các quốc gia có lượng tiêu thụ cao nhất vào năm 2021 là Bồ Đào Nha, Pháp và Đức, chiếm 56% tổng lượng tiêu thụ. Các quốc gia này được theo sau bởi Tây Ban Nha, Ý, Hungary, Ba Lan, Romania, Hà Lan, Cộng hòa Séc, Bỉ, Thụy Điển và Slovakia, chiếm thêm 38% 

Về giá trị, Đức, Pháp và Hà Lan dường như là những quốc gia có mức nhập khẩu cao nhất vào năm 2021, cùng chiếm 44% tổng lượng nhập khẩu. Các quốc gia này được theo sau bởi Bỉ, Ý, Ba Lan, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Romania, Cộng hòa Séc, Hungary, Áo và Luxembourg, cùng nhau chiếm thêm 44%. 

Vào năm 2021, giá nhập khẩu tại Liên minh Châu Âu lên tới 138 USD/chiếc, tăng 4,4% so với năm trước.

Về xuất khẩu

Về mặt giá trị, các quốc gia cung cấp lốp xe tải và xe buýt lớn nhất trong Liên minh Châu Âu là Đức, Slovakia và Tây Ban Nha, chiếm tổng cộng 41% tổng kim ngạch xuất khẩu. Ba Lan, Pháp, Cộng hòa Séc, Luxembourg, Bỉ, Hà Lan và Romania tụt lại phía sau một chút, cùng nhau chiếm thêm 45%

Năm 2021, giá xuất khẩu tại Liên minh Châu Âu lên tới 140 USD/chiếc, tăng 3,7% so với năm trước.

Xuất khẩu theo quốc gia, từ năm 2012 đến năm 2021, tốc độ tăng trưởng đáng chú ý nhất về số lượng lô hàng, trong số các quốc gia xuất khẩu hàng đầu, là Tây Ban Nha, trong khi các quốc gia dẫn đầu khác có tốc độ tăng trưởng khiêm tốn hơn. Xét về giá trị, các quốc gia cung cấp lốp xe tải và xe buýt lớn nhất tại Liên minh Châu Âu là Đức, Slovakia và Tây Ban Nha, cùng chiếm 34% tổng kim ngạch xuất khẩu. Ba Lan, Pháp, Cộng hòa Séc, Lúc-xăm-bua, Bỉ, Hà Lan và Ru-ma-ni tụt lại phía sau một chút, cùng với 21%, tiếp theo của các quốc gia xuất khẩu chính, Ru-ma-ni, với 45%, có tốc độ tăng trưởng giá trị cao nhất xuất khẩu, trong giai đoạn được xem xét, trong khi các lô hàng cho các nhà lãnh đạo khác có tốc độ tăng trưởng khiêm tốn hơn.

Về cạnh tranh:

Nguồn nhập khẩu từ Trung Quốc: 

Theo thống kê số liệu từ nguồn Eurostat, tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang EU trong quý II năm 2022 tăng 80% so với cùng kỳ năm trước, tăng từ 32.120 nghìn Euro năm 2021 lên tới 57.891 nghìn Euro năm 2022. 

Nguồn nhập khẩu từ Việt Nam: 

Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong 3 tháng quý II năm 2022 có xu hướng tăng dần, đặc biệt so với kim ngạch cùng kỳ các năm trước, kim ngạch có sự chênh lệch lớn.

3. Cảnh báo sản phẩm thép của Việt Nam

Hiện nay, chưa ghi nhận thông tin nghi vấn hay điều tra doanh nghiệp Trung Quốc có hành vi vi phạm lệnh áp thuế đối với mặt hàng lốp xe tải/khách, vì vậy, chưa thể khẳng định các nhà sản xuất, xuất khẩu Trung Quốc lẩn tránh thuế bằng cách xuất khẩu sang Việt Nam rồi sau đó xuất sang EU với xuất xứ từ Việt Nam. Bên cạnh đó, chưa ghi nhận cảnh báo từ thương vụ, từ EU, từ hiệp hội ngành săm lốp trong nước và mặt hàng này hiện tại cần phải theo dõi và cập nhật thêm. 

Tuy nhiên, khi nhận thấy kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng mạnh, đặc biệt sau khi Trung Quốc bị tiến hành điều tra và áp thuế chống bán phá giá thì Bộ Công Thương cần chú ý mặt hàng này hơn, trong khi đó trong bối cảnh tình hình lẩn tránh phòng vệ thương mại nói chung và lẩn tránh thuế nó riêng đang ngày càng gia tăng, đặc biệt là đối với hàng hoá có nguồn gốc từ Trung Quốc. Theo đó, để phòng tránh gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa, chuyển tải hợp pháp, dẫn tới nguy cơ EU có thể áp dụng các biện pháp siết chặt quản lí đối với lốp xe tải/ khách xuất khẩu của Việt Nam, tác động tiêu cực đến sản xuất trong nước và làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các doanh nghiệp làm ăn chân chính, Bộ Công Thương sẽ xem xét về các biện pháp tăng cường quản lý lốp xe tải/ khách xuất khẩu sang EU thời gian tới.

Giống như các ngành kinh tế khác, ngành săm lốp Việt Nam đã trải qua một khoảng thời gian có thể nói là khó khăn. Đại dịch COVID-19 đã làm hàng loạt doanh nghiệp trong ngành phải thu hẹp quy mô sản xuất kinh doanh; một số doanh nghiệp thậm chí phải đóng cửa. Các chuỗi cung về xuất nhập khẩu đứt gãy, người lao động mất việc, công nợ ngân hàng gia tăng. Để giảm thiệt hại do đại dịch gây ra, các doanh nghiệp trong ngành đã nỗ lực thực hiện các biện pháp phòng chống dịch, điều chỉnh và cố gắng duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm phù hợp với tình hình mới. Chính phủ cũng nhanh chóng vào cuộc thông qua việc ban hành và thực hiện các cơ chế, chính sách mới về thuế, phí, bảo hiểm… nhằm hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp. 

Vừa qua, ngày 24 tháng 05 năm 2021, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã ban hành kết luận cuối cùng trong vụ việc điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với lốp xe ô tô nhập khẩu từ Hàn Quốc, Đài Loan Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam. Theo đó, DOC kết luận lốp xe hơi và xe tải nhẹ từ Việt Nam được trợ cấp không bình đẳng thông qua việc đồng tiền Việt Nam được định giá thấp hơn giá trị thực. Đối với nội dung chống bán phá giá lốp xe ô tô Việt Nam, DOC giữ nguyên quyết định đã công bố tại quyết định sơ bộ. Theo đó, phần lớn các doanh nghiệp (chiếm 95,5% tổng kim ngạch xuất khẩu lốp xe ô tô của Việt Nam sang Hoa Kỳ) vẫn được xác định không bán phá giá (không bị áp thuế chống bán phá giá). Các doanh nghiệp còn lại bị áp mức thuế là 22,30%. Đối với nội dung trợ cấp, mức thuế trợ cấp được xác định cho các doanh nghiệp Việt Nam từ 6,23% đến 7,89% (giảm so với mức 6,23% đến 10,08% trong kết luận sơ bộ). Từ kết quả của cuộc điều tra, DOC áp thuế chống trợ cấp lần lượt 7.89% và 6.23% đối với lốp ô tô từ 2 công ty Kumho Tire (Việt Nam) Co. Ltd. và Sailun (Vietnam) Co. Ltd., các doanh nghiệp còn lại đều sẽ bị áp mức thuế suất chung 6.46%. Ngoài ra, lốp xe Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ sẽ còn bị áp thêm thuế chống bán phá giá 22.3%, trừ một số công ty FDI như Kenda Rubber, Sailun Group, Bridgestone Corp, Kumho Tire,… sẽ không phải chịu loại thuế này. Theo nhận định của Bộ Công Thương, tổng mức thuế chống bán phá giá và trợ cấp mà các doanh nghiệp chiếm 95,5% kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ của Việt Nam phải chịu là từ 6,23% đến 7,89%. Có thể thấy, mặt hàng lốp xe tải/khách Trung Quốc hiện đã bị áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp ở cả thị trường Hoa Kỳ và EU; còn lốp xe tải/khách Việt Nam hầu hết bị áp thuế chống trợ cấp tại thị trường Hoa Kỳ.

Theo đánh giá của các chuyên gia, năm 2022, ngành săm lốp trong nước vẫn ghi nhận sự tăng trưởng nhờ vào quá trình hội nhập, mở rộng thị trường xuất khẩu cũng như thu hút đầu tư trong nước. Tuy nhiên, để tránh việc các sản phẩm lốp xe tải/khách gian lận xuất xứ tìm đường xuất khẩu thông qua Việt Nam, các cơ quan chức năng cần sớm ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn, xây dựng “hàng rào kỹ thuật” đối với sản phẩm săm lốp nhập khẩu. Mặt khác, theo giới phân tích, các doanh nghiệp cần nỗ lực khép kín từ khâu đầu vào đến sản xuất để loại trừ dần nguồn gốc xuất xứ từ một số quốc gia, nhằm giảm đến mức thấp nhất việc các nước cho rằng Việt Nam lẩn tránh thuế.

Rủi ro về gian lận thương mại cũng đến với một số mặt hàng nhập khẩu, liên quan đến các mặt hàng săm lốp, đặc biệt là mặt hàng lốp xe tải/ khách. Trong thời gian tới, nếu xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục tăng nhanh, nhiều khả năng EU sẽ khởi xướng một cuộc điều tra mới về phòng vệ thương mại hoặc lẩn tránh thuế đối với mặt hàng lốp xe tải/ khách nhập khẩu từ Việt Nam.  Các cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp cần gấp rút đưa ra các biện pháp kiểm tra, giám sát, cơ chế phòng vệ thương mại, nhằm giảm gian lận thương mại đối với một số mặt hàng có tín hiện rủi ro.