Bài viết phân tích và cảnh báo mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện xuất khẩu sang thị trường Hàn Quốc trong Quý II năm 2022

Thứ Năm, 19/10/2023

1. Tình hình xuất khẩu mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện xuất khẩu của Việt Nam 

a. Tình hình sản xuất máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện của Việt Nam

    Ngành sản xuất linh kiện điện tử đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành công nghiệp điện tử (EI) tại Việt Nam thông qua việc cung cấp các bộ phận và linh kiện. Đến cuối năm 2020, số lao động làm việc trong lĩnh vực này của Việt Nam khoảng 250.869 người với tổng số 858 doanh nghiệp.

    Ngành công nghiệp này bao gồm các hoạt động sau: sản xuất máy tính, linh kiện máy tính, thiết bị truyền thông và các sản phẩm điện tử tương tự cũng như sản xuất linh kiện cho các sản phẩm này. Quy trình sản xuất của ngành này được đặc trưng bởi việc thiết kế và sử dụng các bo mạch và ứng dụng kỹ thuật với mức độ chuyên môn hóa cao.

    Việt Nam hiện đã xuất khẩu linh kiện điện tử sang 38 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Năm 2020, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện lớn nhất. Trị giá của thị trường này đạt 11,1 tỷ USD, tăng 16% so với năm 2019, chiếm tỷ trọng 24,9% trong tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này năm 2020.

    Hiện các doanh nghiệp xuất khẩu linh kiện điện tử ra nước ngoài của Việt Nam phần lớn là doanh nghiệp FDI. Họ đầu tư mạnh vào cơ sở sản xuất cũng như áp dụng các phương pháp quản lý hiệu quả nên sản phẩm đáp ứng được hầu hết các yêu cầu từ hầu hết các thị trường, đặc biệt là Mỹ hay Châu Âu.

    Chỉ số sản xuất sản phẩm điện tử, máy tính và sản phẩm quang học của Việt Nam năm 2021 tăng 15% so với năm 2020. Trong đó, chỉ số sản xuất linh kiện điện tử tăng 12,4 %; sản xuất thiết bị thông tin liên lạc tăng 10,8%; sản xuất sản phẩm điện tử tiêu dùng giảm 14,9%. Sản lượng điện thoại di động năm 2021 đạt 233,7 triệu chiếc, tăng 7,6%; Sản lượng TV đạt 11,17 triệu chiếc, giảm 38,6%; sản lượng linh kiện điện thoại ước đạt 480,8 nghìn tỷ đồng, tăng 29,5% so với năm 2020.

    Về sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử, có một số sản phẩm có sản lượng tăng so với năm 2020. Cụ thể, loa, đã hoặc chưa lắp vào thùng loa, tăng 17,17%; dây dẫn điện khác dùng cho hiệu điện thế ≤ 1000V tăng 11,39%; linh kiện máy vi tính, máy tính tiền, máy dập bưu điện, máy bán vé và các loại tương tự có gắn đơn vị tính tăng 5,89%; bộ phận của các linh kiện điện tử khác chưa được phân vào đâu tăng 5,7%; cuộn dây đơn cách điện bằng đồng tăng 3,3%.

    Trong bối cảnh diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, hoạt động sản xuất kinh doanh trong ngành điện tử nhìn chung duy trì tốc độ ổn định và tăng trưởng khá trong giai đoạn vừa qua. Tuy nhiên, mặc dù Việt Nam nằm trong số 12 nước xuất khẩu hàng điện tử lớn nhất thế giới và thứ 3 trong ASEAN, nhưng khoảng 95% giá trị thuộc về các doanh nghiệp FDI. Các tập đoàn đa quốc gia đóng vai trò chủ đạo, đặc biệt là các tập đoàn đến từ Hàn Quốc và Nhật Bản trong lĩnh vực sản xuất các sản phẩm cuối cùng và sản xuất linh kiện điện tử.

b. Tình hình xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện của Việt Nam

    Công nghiệp điện tử là ngành công nghiệp trọng yếu trong nền kinh tế Việt Nam, được đánh giá là một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn, có tác động lan toả mạnh mẽ tới các ngành công nghiệp khác. Trong những năm qua, ngành công nghiệp điện tử của Việt Nam tăng trưởng mạnh đã thu hút lớn lượng đầu tư từ trong và ngoài nước, cụ thể nhiều hãng điện tử lớn trên thế giới đã đầu tư xây dựng cơ sở sản xuất sản phẩm điện tử công nghệ cao ở Việt Nam như Samsung, LG, Foxconn, Fukang Technology, LG Display Hải Phòng. Các sản phẩm máy vi tính và linh kiện điện tử ngày càng đa dạng hóa sản phẩm theo nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu. Tốc độ tăng trưởng của nhóm hàng máy vi tính và linh kiện điện tử đã vượt qua dệt may trở thành nhóm hàng xuất khẩu chủ lực lớn thứ 2 của Việt Nam kể từ năm 2019 đến nay.

Nguồn: Tổng cục Thống kê 

    Nếu như năm 2011, xuất khẩu điện tử, máy tính và linh kiện mới chỉ chiếm 4,8% tổng kim ngạch xuất khẩu thì đến năm 2015 tỉ trọng đã tăng gấp 2 lần, chiếm 9,6% và luôn duy trì mức trên 10% từ đó đến nay. Năm 2021, xuất khẩu điện tử, máy tính và linh kiện đứng thứ 2 trong 8 nhóm hàng đạt kim ngạch trên 10 tỉ USD của Việt Nam. Bình quân cả giai đoạn 2011-2021, giá trị kim ngạch xuất khẩu nhóm mặt hàng này tăng 27,3%.

2. Đặc điểm thị trường máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện của Hàn Quốc

    a. Ngành điện tử của Hàn Quốc

    Ngành công nghiệp điện tử Hàn Quốc đóng góp tới 33% vào tổng lượng xuất khẩu của nền kinh tế lớn thứ tư châu Á này. Các thương hiệu điện tử của Hàn Quốc như Samsung và LG đang khẳng định vị thế của mình trên thị trường quốc tế về chất lượng cũng như công nghệ tân tiến. Điều này có nghĩa là họ có khả năng tạo ra những sản phẩm chất lượng cao với mức giá bán hợp lý so với các khoản đầu tư của mình.

    Theo Báo cáo của Hiệp hội Điện tử Hàn Quốc, ngành công nghiệp điện tử của nước này đạt giá trị 121,7 tỷ USD trong năm 2017, tăng 10,3% so với năm trước, đưa nước này lên vị trí nhà sản xuất thiết bị điện tử lớn thứ ba trên thế giới, sau Trung Quốc và Mỹ, chiếm 6,8% sản lượng toàn cầu.

    b. Xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện sang Hàn Quốc

    Những năm qua, các hãng sản xuất máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện cũng như điện thoại của Hàn Quốc đầu tư mạnh sang Việt Nam nhằm tận dụng chi phí sản xuất thấp và những ưu đãi thuế quan của Việt Nam khi theo các cam kết FTA. Điều này dẫn tới XK các sản phẩm điện tử của Việt Nam ra thế giới cũng như sang Hàn Quốc tăng rất mạnh.

    Năm 2013, kim ngạch xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện sang Hàn Quốc chỉ đạt 325 triệu USD thì đến năm 2016, con số này đã tăng lên gấp 4 lần. Tỷ trọng kim ngạch XK sang Hàn Quốc tăng mạnh từ mức 1,53% trong năm 2013 lên 9,27% trong 8 tháng đầu năm 2018.

    Với mặt hàng điện thoại và linh kiện, kim ngạch xuất khẩu sang Hàn Quốc năm 2013 chỉ đạt 218 triệu USD, đến năm 2017 tăng lên 3,97 tỷ USD (gấp gần 12 lần). Kim ngạch xuất khẩu sang Hàn Quốc 8 tháng đầu năm 2018 đạt 2,99 tỷ USD, tăng 23,03% so với cùng kỳ năm 2016 và chiếm 9,46% tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này của Việt Nam. Năm 2013, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này sang Hàn Quốc chỉ chiếm tỷ trọng 1,03%.

3. Tình hình xuất khẩu quý II năm 2022 và thông tin cảnh báo mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện của Việt Nam sang thị trường Hàn Quốc

    a. Tình hình xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện của Việt Nam quý II năm 2022

    Biểu đồ 1: Kim ngạch xuất khẩu mặt hàng máy tính và linh kiện điện tháng 6 và 6 tháng đầu năm 2022

ĐVT: Triệu USD

Nguồn: Tổng cục Hải Quan

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải Quan, kim ngạch xuất khẩu máy tính và linh kiện điện tử trong tháng 6 năm 2022 ước đạt trên 5,16 tỷ USD, tăng 6,47% so với tháng trước và tăng 24,81% so cùng kỳ năm 2021. Tính chung 6 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất khẩu máy tính và linh kiện điện tử đạt 27,68 tỷ USD, tăng 15,61% so với cùng kỳ năm 2021 và chiếm trên 15,61% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của nước ta.

Bảng 1: Kim ngạch xuất khẩu mặt hàng máy tính và linh kiện điện tử

qua các năm 2019, 2020, 2021 và 6 tháng đầu năm 2022

Nguồn: Tổng cục Hải Quan

Từ Bảng 1 có thể thấy, tổng kim ngạch xuất khẩu máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện quý II năm 2022 đạt xấp xỉ 14,49 tỷ USD, tăng 9,4% so với quý I năm 2022. Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tháng 4 đạt 4,5 tỷ USD, tăng 14,71 so với cùng kỳ năm 2021 và tăng 48,24% so với năm 2020; tháng 5 đạt 4,8 tỷ USD, tăng 25,18% so với năm 2021 và tăng 43,49% so với năm 2020; và tháng 6 đạt xấp xỉ 5,2 tỷ USD, tăng 24,81% so với năm 2021 và tăng 31,54% so với năm 2020. 

Trong tháng 6/2022, Hoa Kỳ là thị trường đứng đầu với kim ngạch xuất khẩu đạt 1,54 tỷ USD, tăng 18,45% so với tháng trước và tăng 74,59% so với cùng kỳ năm 2021, chiếm 29,97% tổng kim ngạch xuất khẩu máy vi tính, điện tử và linh kiện của cả nước trong tháng.

Trung Quốc là thị trường đứng thứ hai với kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1,2 tỷ USD, tăng 39,06% so với tháng trước và tăng 1,8% so với cùng kỳ năm 2021, chiếm 23,3% tổng kim ngạch. Thị trường Hồng Kông (Trung Quốc) đạt 568,62 triệu USD, tăng 16,6% so với tháng trước và tăng 14,02% so với cùng kỳ năm 2021, chiếm 11% tổng kim ngạch. Thị trường EU đạt 557,36 triệu USD, tăng 2,04% so với tháng trước và tăng 36,07% so với cùng kỳ năm 2021, chiếm 10,78% tổng kim ngạch. 

Đối với thị trường Hàn Quốc, tháng 6 năm 2022, kim ngạch xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện của Việt Nam đạt 233,78 triệu USD, tăng 9,99% so với tháng 5 vừa qua, tăng 8,85% so với tháng 6 cùng kỳ năm 2021. Tổng kim ngạch xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 1,7 tỷ USD, chiếm 6,46% tổng kim ngạch hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. 

Nhìn chung, xuất khẩu nhóm hàng máy vi tính, điện tử và linh kiện 6 tháng đầu năm 2022 sang các thị trường chủ đạo tăng kim ngạch so với cùng kỳ năm 2021. Trong đó kim ngạch các thị trường chính xuất khẩu mặt hàng này gồm: Trung Quốc, Hoa Kỳ, EU, Hồng Kông, Hàn Quốc, Asean. Xuất khẩu sang 6 thị trường đứng đầu đã chiếm trên 83,72% tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này của cả nước.

Tình hình nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện 6 tháng đầu năm 2022

Theo thống kê mới nhất của Tổng cục Hải quan, từ đầu năm đến ngày 15 tháng 6, cả nước chi 39,62 tỷ USD nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện.

So với cùng kỳ năm 2021, kim ngạch của nhóm hàng này tăng thêm gần 9 tỷ USD, đạt tốc độ tăng trưởng 29,3%.

Với kết quả trên, nhóm hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tiếp tục duy trì là nhóm hàng nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm 23,36% tổng kim ngạch nhập khẩu cả nước.

Nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện 4 tháng đầu năm 2022 tăng mạnh để phục vụ cho sản xuất tiêu dùng trong nước và các đơn hàng xuất khẩu. Riêng trong tháng 4, trị giá nhập khẩu nhóm hàng này là 7,54 tỷ USD. 

Đáng chú ý, so với các nhóm hàng xếp sau, kim ngạch của máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện có sự vượt trội. Đơn cử như nhóm hàng xếp thứ hai là máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng chỉ đạt 20,43 tỷ USD.

Về cơ cấu thị trường, đứng đầu là nhập khẩu từ Hàn Quốc, với 8,54 tỷ USD, tăng mạnh 46,1%; từ Trung Quốc là 8,2 tỷ USD, tăng 29%; từ Đài Loan với 4,1 tỷ USD, tăng 39,1%; từ Nhật Bản với 2,37 tỷ USD, tăng 40,7%… so với cùng kỳ năm 2021.

Liên quan đến nhập khẩu của cả nước nói chung, dữ liệu của Tổng cục Hải quan ghi nhận từ đầu năm đến hết 15/6, tổng kim ngạch đạt 169,58 tỷ USD, tăng 16,3% (tương ứng tăng 23,8 tỷ USD) so với cùng kỳ năm 2021.

Tốc độ tăng xuất khẩu nhóm hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện 4 tháng dù tăng cao 2 con số, nhưng vẫn tăng thấp hơn tốc độ tăng ở chiều nhập khẩu, với trị giá xuất khẩu đạt 17,71 tỷ USD, tăng 11,2% so với cùng kỳ năm 2021.

Trong 4 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện sang Hoa Kỳ đạt 4,47 tỷ USD, tăng 13,7% so với cùng kỳ năm trước; sang thị trường Trung Quốc đạt 3,86 tỷ USD, tăng 16,6%; sang thị trường EU(27) đạt 2,52 tỷ USD, tăng 15,2%; sang thị trường Hong Kong đạt 1,82 tỷ USD, giảm 2,7%; sang thị trường Hàn Quốc đạt 1,34 tỷ USD, giảm 2,1%...

Do đó, nhập siêu nhóm hàng này sau 4 tháng đã lên tới 11,5 tỷ USD, trong khi con số nhập siêu cả năm ngoái là 24,6 tỷ USD.

Ngoài máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, các nhóm hàng có kim ngạch tăng cao như: xăng dầu các loại tăng 2,53 tỷ USD, tương ứng tăng 128,4%; than các loại tăng 2,19 tỷ USD, tương ứng tăng 135,7%...

b. Một số thông tin cảnh báo    

Có thể thấy, 6 tháng đầu năm 2022 chứng kiến xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 27,68 tỷ USD, tăng 15,61% so với cùng kỳ năm 2021, trong khi đó Việt Nam nhập khẩu 39,62 tỷ USD hàng hóa này. Có thể hoạt động xuất nhập khẩu mặt hàng này của nước ta rất mạnh mẽ. Đáng chú ý, Việt Nam chi gần 8,2 tỷ USD, tăng 29% so với cùng kỳ năm 2021 để nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện từ Trung Quốc. 

Thời gian gần đây, số lượng các vụ việc, chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, gian lận xuất xứ nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đang có xu hướng tăng lên. Vì vậy, các chuyên gia thương mại cho rằng, cần phải có giải pháp hữu hiệu để giải quyết bài toán lẩn tránh bất hợp pháp trong phòng vệ thương mại, nhất là khi Việt Nam ngày càng tham gia nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA).

 Nguy cơ hàng hóa “đội lốt” hàng Việt Nam ngày càng gia tăng

Vài năm trở lại đây, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam thường xuyên bị khiếu nại ở nhiều thị trường quốc tế, phải chống chọi gay gắt với hàng rào phòng vệ thương mại. Số vụ việc chống lẩn tránh điều tra, chống phá giá, chống trợ cấp đối với hàng Việt ngày càng gia tăng.

Theo đánh giá của các chuyên gia, một trong những nguyên nhân chính là do các thị trường nhập khẩu cho rằng hàng hóa Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính được nhập khẩu từ những khu vực đang bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

 tại Việt Nam, các vụ việc nước ngoài khởi xướng điều tra lẩn tránh thuế hàng hóa xuất khẩu thuộc trường hợp hàng hóa của nước đang bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại chuyển tải sang Việt Nam để lấy xuất xứ Việt Nam nhằm lẩn tránh thuế.

Ngoài ra, không ít trường hợp hàng hóa của nước ngoài lấy xuất xứ Việt Nam để hưởng thuế suất ưu đãi theo các FTA hoặc các quy định ưu đãi thuế quan.

Thực tế cho thấy, từ khi cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung xảy ra, hàng Trung Quốc nhằm né cuộc chiến tranh thương mại với Mỹ đã lợi dụng xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu gia tăng mạnh.

Hơn thế nữa, Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) cho biết, Việt Nam với việc“mở cửa” mạnh mẽ thông qua các Hiệp định thương mại tự do (FTA) sẽ khiến nguy cơ chuyển tải hàng hoá bất hợp pháp, gian lận xuất xứ ngày càng gia tăng mạnh.

Đặc biệt, vài năm trở lại đây, Chính phủ và các bộ ngành đã tạo cơ hội cho doanh nghiệp mở rộng phát triển thị trường, gia tăng xuất khẩu qua việc áp dụng tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Đây là cơ chế“mở” có rất nhiều ưu điểm và mang lại nhiều lợi ích bởi các doanh nghiệp sẽ tự thực hiện các thủ tục và đáp ứng điều kiện để tuyên bố hàng hóa đáp ứng tiêu chuẩn về nguồn gốc xuất xứ và chịu trách nhiệm về tính chính xác của tuyên bố đó. Tuy nhiên, điều này cũng làm gia tăng nguy cơ gian lận xuất xứ, làm ảnh hưởng xấu đến uy tín hàng Việt và tác động tiêu cực đến nền sản xuất trong nước. Vì vậy, nếu không kiểm soát hiệu quả nguồn gốc xuất xứ hàng hóa thì nguy cơ giả mạo hàng Việt Nam để xuất khẩu vào thị trường “ruột” của Việt Nam là rất lớn.

Theo thông tin từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), tính đến hết tháng 6/2022, các nước đã tiến hành 214 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại với các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam.
 

Chỉ riêng trong 6 tháng đầu năm 2022, đã có 12 vụ việc điều tra mới đối với các sản phẩm sắt thép, tủ gỗ, pin năng lượng mặt trời..., trong đó có 7 vụ việc điều tra chống lẩn tránh.

Đáng chú ý, Cục Phòng vệ thương mại cho biết, không chỉ những mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn như gỗ, cá tra, cá basa, tôm, da giày, dệt may, thép…, mà các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu nhỏ hơn như mật ong, máy cắt cỏ, giấy bọc thuốc lá... cũng đã bị điều tra phòng vệ thương mại. Hơn nữa, phạm vi điều tra phòng vệ thương mại cũng mở rộng.