EU điều chỉnh quy định về bản quyền để thích ứng với thói quen người dùng hiện đại

Thứ Năm, 24/10/2024

Sự phát triển của công nghệ số đang đặt ra thách thức mới đối với bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo trong EU, khi nhu cầu và thói quen của người tiêu dùng thay đổi không ngừng.

Trước sự thay đổi sâu sắc của công nghệ số, Liên minh châu Âu (EU) đang điều chỉnh quy định về bản quyền nhằm thích ứng với thói quen tiêu dùng mới và bảo vệ các giá trị văn hóa đa dạng. Quy định về bản quyền không chỉ giúp công nhận và bảo vệ các tác giả, nhà soạn nhạc, nghệ sĩ, nhà làm phim, mà còn là nền tảng thúc đẩy sự sáng tạo và đầu tư vào lĩnh vực này. Theo ước tính, có đến 33 ngành kinh tế trong EU được coi là tập trung vào bản quyền, chiếm hơn 7 triệu việc làm, tương đương 3% tổng số lao động toàn EU.

Bản quyền và các quyền liên quan là gì?

Bản quyền là quyền được trao cho các tác giả nhằm bảo vệ các tác phẩm của họ, trong khi các quyền liên quan thuộc về các nhà biểu diễn, nhà sản xuất và đài phát thanh. Hai nhóm quyền chính bao gồm:

• Quyền kinh tế: Cho phép các chủ sở hữu kiểm soát việc sử dụng tác phẩm và nhận được thù lao xứng đáng. Quyền này thường mang tính độc quyền, bao gồm quyền cho phép hoặc cấm việc sao chép và phân phối tác phẩm. Quyền kinh tế đã được hài hòa ở cấp độ EU, tạo cơ sở bảo vệ người sáng tạo trên toàn khối.
• Quyền tinh thần: Bảo vệ quyền nhân thân của tác giả, bao gồm quyền công nhận tác giả và quyền phản đối các hành vi xúc phạm tác phẩm. Quyền này chưa được đồng nhất trong phạm vi EU, và thường được điều chỉnh dựa trên quy định của từng quốc gia.

Cấp phép bản quyền và ngoại lệ

Cấp phép là phương thức chính để thực thi các quyền bản quyền và quyền liên quan. Thông thường, chủ sở hữu bản quyền hoặc các tổ chức quản lý tập thể sẽ cấp phép sử dụng tác phẩm. EU đã đưa ra các quy định nhằm cải thiện hoạt động của các tổ chức này, bao gồm cả việc tạo điều kiện cho các giấy phép đa lãnh thổ.

Bên cạnh đó, các quy định về ngoại lệ cũng là yếu tố quan trọng nhằm cân bằng giữa quyền lợi của người sáng tạo và nhu cầu của người sử dụng. Các ngoại lệ cho phép người dùng sử dụng tác phẩm mà không cần sự chấp thuận của chủ sở hữu trong một số trường hợp nhất định, như phục vụ mục đích nghiên cứu hay giáo dục. EU đã đưa ra danh sách các ngoại lệ này trong các chỉ thị bản quyền, đồng thời hài hòa một phần thủ tục xử lý và chế tài đối với các hành vi vi phạm bản quyền.

Vai trò của EU trong thúc đẩy bảo vệ bản quyền

Những nỗ lực của EU đã tạo nên một khung pháp lý hài hòa hơn, giảm thiểu chi phí giao dịch và mở rộng lựa chọn cho người dùng nội dung. Các hành động này bao gồm:

• Xây dựng một hệ thống pháp lý đồng nhất cho các quyền bản quyền và quyền liên quan trên toàn EU;
• Thúc đẩy các cuộc đối thoại đa chiều về bản quyền, lấy ý kiến từ nhiều bên liên quan;
• Đóng vai trò chủ chốt trong các cuộc đàm phán quốc tế về các vấn đề bản quyền.

Những bước đi của EU nhằm thúc đẩy số hóa và phổ biến di sản văn hóa cũng rất đáng chú ý, chẳng hạn thông qua Chỉ thị về tác phẩm mồ côi (Orphan Works Directive) và các cuộc đối thoại về cấp phép giữa các bên. Đồng thời, EU cũng đóng góp vào các hiệp ước quốc tế về bản quyền, như Hiệp ước Bắc Kinh về Biểu diễn Nghe nhìn năm 2012 và Hiệp ước Marrakesh năm 2013 nhằm hỗ trợ người khiếm thị.

Những nỗ lực điều chỉnh quy định về bản quyền của EU không chỉ bảo vệ quyền lợi của các nhà sáng tạo mà còn tạo tiền đề cho sự tiếp cận rộng rãi hơn đối với di sản văn hóa châu Âu trong thời đại số.

Nguồn: Ủy ban Châu Âu, Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương