Phân tích cam kết của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đối với dịch vụ chuyên môn trong Hiệp định CEPA Việt Nam – UAE
Thứ Sáu, 28/11/2025
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện giữa Việt Nam và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (VN-UAE CEPA) là một trong những hiệp định kinh tế song phương quan trọng giữa Việt Nam và khu vực Trung Đông, được ký kết với mục tiêu thúc đẩy toàn diện thương mại, đầu tư và hợp tác kinh tế giữa hai nước. Hiệp định bao gồm nhiều lĩnh vực như thương mại hàng hóa, dịch vụ - đầu tư, quy tắc xuất xứ, hàng rào kỹ thuật đối với thương mại (TBT), các biện pháp vệ sinh kiểm dịch động thực vật (SPS), hải quan, phòng vệ thương mại, mua sắm chính phủ, sở hữu trí tuệ, pháp lý – thể chế.
Trong đó, chương về Thương mại dịch vụ giữ vai trò trung tâm, phản ánh mức độ hội nhập sâu rộng của UAE đối với các ngành dịch vụ chất lượng cao, trong đó có dịch vụ chuyên môn - lĩnh vực được coi là nền tảng của các hoạt động thương mại, đầu tư và đổi mới sáng tạo.
I. Cấu trúc cam kết của UAE đối với dịch vụ chuyên môn
Theo Biểu cam kết cụ thể về thương mại dịch vụ, dịch vụ chuyên môn của UAE được liệt kê tại Mục 1.A trong nhóm “Dịch vụ kinh doanh (Business Services)”, bao gồm mười phân ngành chính tương ứng với Hệ thống phân loại sản phẩm trung tâm (CPC) của Liên hợp quốc. Cụ thể:
- Dịch vụ pháp lý (CPC 861)
- Dịch vụ kế toán, kiểm toán và ghi sổ (CPC 8621 – 8622)
- Dịch vụ tư vấn và lập kế hoạch thuế doanh nghiệp (CPC 8630)
- Dịch vụ kiến trúc, kỹ thuật, kỹ thuật tích hợp, quy hoạch đô thị và cảnh quan (CPC 8671 – 8674)
- Dịch vụ y, nha khoa (CPC 9312)
- Dịch vụ thú y (CPC 93201)
- Dịch vụ y tá, hộ sinh, vật lý trị liệu và nhân viên y tế hỗ trợ (CPC 93191)
Các cam kết được trình bày theo bốn phương thức cung cấp dịch vụ:
(1) Cung cấp xuyên biên giới;
(2) Tiêu dùng ở nước ngoài;
(3) Hiện diện thương mại;
(4) Hiện diện thể nhân.
Về tổng thể, UAE không áp dụng hạn chế đáng kể đối với phương thức 1 và 2; các cam kết chủ yếu tập trung vào phương thức 3 (hiện diện thương mại) là những hình thức thể hiện rõ nhất mức độ mở cửa thị trường và quản lý sự hiện diện của doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài trên lãnh thổ UAE. Trong khi đó, phương thức 4 về hiện diện thể nhân được quy định tại mục cam kết chung; theo đó UAE mở cửa đối với 02 đối tượng bao gồm khách kinh doanh (“business visitors”) và người di chuyển nội bộ doanh nghiệp (“intra-corporate transferees”), áp dụng đối với tất cả các phân ngành.
II. Mức độ mở cửa thị trường của UAE đối với dịch vụ chuyên môn
1. Các ngành có mức độ mở cửa cao
a) Dịch vụ pháp lý (Legal Services)
Đây là một trong những phân ngành được UAE cam kết mở cửa mạnh nhất. Theo Biểu cam kết, UAE cho phép tỷ lệ sở hữu nước ngoài lên tới 75% ngay khi Hiệp định có hiệu lực và được nâng lên 100% sau 5 năm. Nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài được phép cung cấp dịch vụ tư vấn về luật của quốc gia nơi họ được cấp phép hành nghề hoặc về luật quốc tế. Tuy nhiên, họ không được quyền tranh tụng tại tòa án, thực hiện công chứng hoặc đại diện trước cơ quan công quyền của UAE.
Cam kết này phản ánh cách tiếp cận thận trọng nhưng tiến bộ của UAE: mở cửa thị trường dịch vụ tư vấn pháp lý, đồng thời vẫn duy trì quyền kiểm soát đối với hệ thống hành nghề và thủ tục pháp lý trong nước. Việc cho phép 100% vốn nước ngoài sau 5 năm là một tín hiệu rõ ràng về định hướng hội nhập, đặc biệt trong bối cảnh UAE đang phát triển mạnh lĩnh vực dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp quốc tế và đầu tư xuyên biên giới.
b) Dịch vụ kế toán, kiểm toán và ghi sổ (Accounting, auditing and book- keeping services)
UAE cho phép tối đa 75% vốn nước ngoài ngay từ đầu, với lộ trình mở hoàn toàn lên 100% sau 10 năm.
Việc tự do hóa lĩnh vực kế toán và kiểm toán thể hiện quyết tâm của UAE trong việc nâng cao tính minh bạch tài chính, tiệm cận chuẩn mực kế toán quốc tế và thu hút các tập đoàn kiểm toán lớn toàn cầu. Cách tiếp cận này cũng góp phần củng cố môi trường đầu tư và niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào tính minh bạch và hiệu quả của hệ thống kinh tế UAE.
c) Dịch vụ tư vấn và lập kế hoạch thuế (Taxation Services)
UAE cho phép nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ tới 75% vốn trong lĩnh vực tư vấn thuế doanh nghiệp, bao gồm cả lập kế hoạch và rà soát hồ sơ thuế. Mặc dù chưa mở hoàn toàn, mức cam kết này vẫn được đánh giá là cởi mở. Việc mở cửa dịch vụ tư vấn thuế sẽ tạo điều kiện cho UAE tiếp cận tri thức, kinh nghiệm quốc tế và nâng cao năng lực quản lý thuế phù hợp với chuẩn mực quốc tế.
d) Dịch vụ kiến trúc, kỹ thuật và quy hoạch đô thị (Architectural, Engineering, Integrated Engineering Services, Urban planning and landscape architectural services)
Các phân ngành này được cho phép sở hữu vốn nước ngoài đến 75%, không kèm điều kiện hoặc lộ trình chuyển tiếp. Điều này cho thấy UAE coi đây là lĩnh vực ưu tiên hợp tác và thu hút đầu tư quốc tế, phù hợp với định hướng phát triển cơ sở hạ tầng hiện đại, quy hoạch đô thị thông minh và các dự án năng lượng – công trình xanh theo Chiến lược “UAE Vision 2031”.
Việc mở cửa lĩnh vực kỹ thuật và kiến trúc không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn thúc đẩy chuyển giao công nghệ, tiêu chuẩn kỹ thuật và năng lực quản lý dự án từ các đối tác quốc tế, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế UAE trong dài hạn.
e) Dịch vụ thú y (Veterinary Services)
Dịch vụ thú y được phép có tỷ lệ sở hữu nước ngoài đến 75%, không có lộ trình mở thêm. Dù mức cam kết chưa đạt 100%, đây vẫn là bước tiến đáng kể, thể hiện nỗ lực của UAE trong việc thu hút đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, chăn nuôi và kiểm dịch, nhằm bảo đảm an ninh lương thực và kiểm soát chất lượng thực phẩm – vấn đề được đặc biệt quan tâm trong Chiến lược phát triển bền vững quốc gia.
2. Các ngành mở cửa hạn chế
a) Dịch vụ y tế (Medical and Dental Services)
UAE duy trì giới hạn sở hữu nước ngoài ở mức 70%, phản ánh đặc thù nhạy cảm của lĩnh vực y tế. Việc mở cửa có giới hạn này nhằm bảo đảm an toàn sức khỏe cộng đồng, đồng thời bảo lưu quyền quản lý đối với hoạt động cấp phép, hành nghề và tiêu chuẩn chuyên môn.
c) Dịch vụ y tá, hộ sinh, vật lý trị liệu và nhân viên y tế hỗ trợ (Services provided by midwives, nurses, physiotherapists, and paramedical personnel)
Đây là phân ngành có mức cam kết thấp nhất trong nhóm dịch vụ chuyên môn. UAE chỉ cho phép tối đa 49% vốn nước ngoài, và mọi hoạt động đều phải được phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền.
Việc giữ nguyên mức mở cửa thấp và không cam kết đối với các phương thức cung cấp xuyên biên giới (Mode 1, Mode 2) cho thấy UAE áp dụng chính sách bảo hộ nguồn nhân lực y tế trong nước, đồng thời kiểm soát chặt chẽ chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Điều này phản ánh sự thận trọng và ưu tiên của UAE trong việc cân bằng giữa tự do hóa thị trường và bảo đảm ổn định xã hội.
III. Mức độ cam kết đối xử quốc gia
Trong hầu hết các phân ngành dịch vụ chuyên môn, UAE cam kết đối xử quốc gia đầy đủ, nghĩa là không phân biệt đối xử giữa nhà cung cấp trong nước và nhà cung cấp nước ngoài. Tuy nhiên, đối với những lĩnh vực có yếu tố hành nghề, như pháp lý, kế toán hoặc y tế, UAE vẫn duy trì yêu cầu cấp phép hành nghề, đăng ký chứng chỉ chuyên môn và tuân thủ các quy định chuyên ngành.
Ví dụ, UAE bảo lưu việc cho phép luật sư nước ngoài quyền tranh tụng tại tòa án, thực hiện công chứng hoặc đại diện trước cơ quan công quyền cũng như không cam kết đối với các phương thức cung cấp xuyên biên giới (Mode 1, Mode 2) đối với dịch vụ y tá, hộ sinh, vật lý trị liệu và nhân viên y tế hỗ trợ.
IV. Đánh giá và tác động đối với Việt Nam
Cam kết của UAE trong lĩnh vực dịch vụ chuyên môn thể hiện mức độ tự do hóa cao, có trọng tâm và phù hợp với định hướng phát triển nền kinh tế tri thức.
Thứ nhất, UAE mở cửa mạnh mẽ về vốn và hiện diện thương mại trong các ngành có giá trị gia tăng cao như pháp lý, kế toán, kỹ thuật và tư vấn thuế, cho phép sở hữu nước ngoài đến 100% sau giai đoạn chuyển tiếp. Đây là mức cam kết cao, thể hiện nỗ lực thu hút tri thức, công nghệ và dịch vụ chất lượng cao nhằm hỗ trợ cải cách thể chế và hiện đại hóa nền kinh tế.
Thứ hai, lộ trình mở cửa được thiết kế rõ ràng, ổn định trong 5–10 năm, giúp cân bằng lợi ích giữa doanh nghiệp trong nước và nhà đầu tư quốc tế, đồng thời bảo đảm quá trình chuyển đổi có kiểm soát, tránh tác động đột ngột tới thị trường lao động và hệ thống hành nghề chuyên môn nội địa.
Thứ ba, UAE duy trì cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các lĩnh vực nhạy cảm như y tế, y tế hỗ trợ, với giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài 49–70%, nhằm kết hợp giữa bảo hộ trong nước và thu hút đầu tư có chọn lọc.
Nhìn chung, cam kết dịch vụ của UAE trong Hiệp định CEPA với Việt Nam phản ánh mô hình hội nhập tiến bộ, linh hoạt và cân bằng, vừa thúc đẩy tự do hóa thị trường, vừa bảo đảm lợi ích công cộng. Việc UAE mở cửa sâu lĩnh vực dịch vụ chuyên môn tạo ra cơ hội quan trọng cho Việt Nam trong việc mở rộng xuất khẩu dịch vụ, đặc biệt đối với các doanh nghiệp tư vấn, kỹ thuật, kế toán, kiểm toán và kiến trúc có năng lực cạnh tranh quốc tế. Đây cũng là cơ sở để Việt Nam thúc đẩy hợp tác đầu tư, trao đổi chuyên gia và phát triển các mô hình liên kết đào tạo – hành nghề với đối tác UAE. Tuy nhiên, sự cạnh tranh từ các tập đoàn dịch vụ toàn cầu tại thị trường UAE cũng đặt ra yêu cầu đối với doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, năng lực hành nghề quốc tế và khả năng tuân thủ tiêu chuẩn chuyên môn cao nhằm đáp ứng tiêu chuẩn hành nghề tại thị trường này.
Nguồn: Vụ CSTM Đa biên
