Cơ chế Hội đồng chuyên gia trong thực thi Chương Thương mại và Phát triển bền vững của Hiệp định EVFTA
Thứ Tư, 26/11/2025
Một trong những điểm nổi bật của Hiệp định EVFTA là việc thiết lập cơ chế Hội đồng chuyên gia (Panel of Experts) nhằm hỗ trợ thực thi Chương Thương mại và Phát triển bền vững. Cơ chế này được áp dụng để xem xét, đánh giá và xử lý các vấn đề hoặc tranh chấp phát sinh liên quan đến việc thực hiện các cam kết về lao động và môi trường. Thông qua các khuyến nghị của Hội đồng chuyên gia, các bên có cơ sở tham khảo nhằm tăng cường tuân thủ và thúc đẩy hiệu quả thực thi các nghĩa vụ đã cam kết trong Hiệp định.
Nghĩa vụ của Việt Nam và EU trong EVFTA
Theo quy định của Hiệp định EVFTA, khi có bất đồng đối với bất kỳ vấn đề nào tại Chương Thương mại & Phát triển bền vững (TM & PTBV), hai Bên sẽ tiến hành tham vấn ở cấp Chính phủ. Nếu không giải quyết được bằng tham vấn, hai Bên sẽ triệu tập Ủy ban TM & PTBV để xem xét vấn đề. Ủy ban này có thể tham vấn Nhóm tư vấn trong nước (DAG) của một hoặc cả hai Bên, hoặc sự hỗ trợ của chuyên gia. Trong 120 ngày sau đó hoặc nhiều hơn theo thỏa thuận, nếu vấn đề chưa giải quyết thỏa đáng, một Bên có thể gửi văn bản yêu cầu Bên kia triệu tập một Hội đồng chuyên gia (sau đây gọi là Hội đồng) để xem xét vấn đề đó.
- Điều 13.17, ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực, Ủy ban TM & PTBV có thể xây dựng các quy tắc thủ tục (rules of procedures) cho Hội đồng. Các Bên có thể áp dụng quy tắc thủ tục có sẵn tại Phụ lục 15A (Quy tắc thủ tục tố tụng trọng tài) với những sửa đổi phù hợp (mutatis mutandis).
Trong cuộc họp đầu tiên, Ủy ban TM & PTBV sẽ quyết định và duy trì một danh sách thành viên tham gia vào Hội đồng. Danh sách này phải có ít nhất 15 cá nhân, bao gồm các cá nhân là công dân của mỗi Bên cũng như các cá nhân không phải là công dân của cả hai Bên. Chủ tịch Hội đồng phải do cá nhân không phải là công dân của hai Bên đảm nhận. Theo đó, mỗi Bên đề xuất ít nhất 05 cá nhân có quốc tịch nước mình để làm chuyên gia. Hai Bên cũng sẽ chọn ít nhất 05 cá nhân có quốc tịch khác nước mình để đưa vào danh sách Chủ tịch.
Các chuyên gia trong danh sách phải có kiến thức chuyên môn về pháp luật lao động hoặc môi trường, các vấn đề được đề cập trong Chương TM & PTBV, hoặc việc giải quyết các tranh chấp phát sinh theo các hiệp định quốc tế. Các cá nhân này phải độc lập, làm việc với tư cách cá nhân và không chịu sự chỉ đạo từ bất kì tổ chức hoặc chính phủ nào về các vấn đề liên quan, hoặc có mối liên hệ với chính phủ của bất kì Bên nào.
Khi phát sinh một vụ việc cụ thể, các Bên sẽ lựa chọn 3 trong số 15 thành viên của Hội đồng chuyên gia để xử lý vụ việc đó, thành phần cụ thể do hai Bên thỏa thuận. Quy trình thành lập và hoạt động của Hội đồng được quy định như sau:
|
TT |
Nội dung hoạt động |
Thời hạn giải quyết |
|
Bước 1 |
Các Bên tham vấn và thỏa thuận về thành phần Hội đồng |
Trong vòng 30 ngày sau khi nhận được yêu cầu của một Bên về thành lập Hội đồng |
|
Bước 2 |
Hội đồng xem xét các điều khoản Hiệp định |
Trong vòng 7 ngày kể từ khi thành lập Hội đồng |
|
Bước 3 |
Hội đồng công bố báo cáo tạm thời |
Trong vòng 90 ngày kể từ khi thành lập Hội đồng |
|
Bước 4 |
Các Bên gửi nhận xét về báo cáo tạm thời |
Trong vòng 45 ngày kể từ khi công bố báo cáo tạm thời |
|
Bước 5 |
Hội đồng chỉnh sửa báo cáo và gửi lại các Bên |
|
|
Bước 6 |
Hội đồng công bố báo cáo cuối cùng |
Trong vòng 180 ngày kể từ khi thành lập Hội đồng |
|
Bước 7 |
Hai Bên thảo luận biện pháp thực hiện |
|
|
Bước 8 |
Thông báo cho DAG 2 Bên về các quyết định hay biện pháp thực hiện |
Trong vòng 90 ngày kể từ khi báo cáo cuối cùng được gửi đến các Bên |
|
Bước 9 |
Ủy ban TM & PTBV giám sát việc thực hiện của các Bên |
|
|
Bước 10 |
Nhóm tư vấn trong nước (DAG) của 2 Bên có thể đệ trình các khuyến nghị về việc thực hiện cho Ủy ban TM & PTBV |
|
Giá trị pháp lý của quyết định từ Hội đồng chuyên gia và Ủy ban TM & PTBV
Theo Điều 13.17, Hội đồng chuyên gia là cơ quan cuối cùng giải quyết các bất đồng giữa các bên trong Hiệp định khi giải pháp trước đó là Ủy ban TM & PTBV và Tham vấn chính phủ không đạt được hiệu quả thỏa đáng.
Không chỉ vậy, tại Điều 13.17 cũng quy định Hội đồng Chuyên gia phải đưa ra báo cáo tạm thời và báo cáo cuối cùng cho hai Bên trong khoảng thời gian quy định. Các báo cáo này phải bao gồm các kết luận thực tiễn, khả năng áp dụng các quy định có liên quan và các lập luận cơ bản của những kết luận và kiến nghị. Sau khi Hội đồng chuyên gia banhành báo cáo cuối cùng, báo cáo này sẽ được công bố công khai trừ khi các Bên có thỏa thuận khác.
Trên cơ sở báo cáo cuối cùng của Hội đồng chuyên gia, các Bên phải thảo luận các hành động, biện pháp thích hợp để thực hiện những nội dung, kiến nghị trong báo cáo đó. Hai Bên phải thông báo cho nhóm DAG và bên kia các quyết định về bất kỳ hành động hoặc biện pháp sẽ thực hiện không muộn hơn khoảng thời gian theo quy định của Hiệp định. Việc thực hiện các hành động hay biện pháp này sẽ được giám sát bởi Ủy ban về Thương mại và Phát triển bền vững.
| Một trong những tranh chấp tiêu biểu phải sử dụng đến cơ chế Hội đồng chuyên gia là vụ EU khởi kiện Hàn Quốc liên quan đến nghĩa vụ lao động trong FTA EU–Hàn Quốc. EU cho rằng Hàn Quốc chưa tuân thủ đầy đủ các cam kết về tiêu chuẩn lao động nêu tại Chương 13, đặc biệt là các chuẩn mực và công ước lao động đa phương. Trên cơ sở đó, EU kích hoạt cơ chế giải quyết tranh chấp của Chương TM&PTBV, dẫn đến việc thành lập Hội đồng chuyên gia gồm đại diện mỗi bên và một chủ tịch quốc tịch thứ ba để đánh giá mức độ thực thi của Hàn Quốc. Việc xem xét diễn ra trong điều kiện phải thay chủ tịch Hội đồng và tổ chức phiên làm việc trực tuyến do COVID-19. Vào ngày 25 tháng 01 năm 2021, Hội đồng chuyên gia đã kết luận rằng Hàn Quốc đã vi phạm các cam kết lao động theo Hiệp định. Trên cơ sở đó, Hàn Quốc đã và đang có những bước khắc phục đối với vấn đề này, cụ thể là việc phê chuẩn ba Công ước cơ bản của ILO (Công ước số 29 về lao động cưỡng bức, Công ước số 87 về tự do hiệp hội và Công ước số 98 về quyền tổ chức và thương lượng tập thể) vào tháng 4 năm 2021, đồng thời sửa đổi một số quy định của pháp luật trong nước (bao gồm việc bãi bỏ một điều khoản tại Điều 2.4(Ra) của Luật Công đoàn) nhằm cho phép phạm vi tham gia công đoàn rộng hơn, phù hợp với các công ước này. |
Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên
