Cập nhật về các chính sách phát triển thương mại dịch vụ của các nền kinh tế G20
Thứ Hai, 01/12/2025
Báo cáo Giám sát Thương mại G20 lần thứ 32 của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), công bố vào tháng 11 năm 2025, mang đến một bức tranh hai chiều về thương mại toàn cầu. Khi thương mại hàng hóa đang phải đối mặt với mức độ bảo hộ cao nhất trong nhiều năm, với sự gia tăng mạnh mẽ của các biện pháp hạn chế, thuế quan và rào cản phòng vệ thương mại, thì thương mại dịch vụ lại cho thấy một hướng đi hoàn toàn khác. Theo đó, các nền kinh tế G20 đang chuyển trọng tâm từ hàng hóa sang dịch vụ, xem lĩnh vực này như một kênh tăng trưởng mới và là công cụ chiến lược để củng cố năng lực cạnh tranh trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động. Từ giữa tháng 10 năm 2024 đến giữa tháng 10 năm 2025, tổng cộng 52 biện pháp liên quan đến thương mại dịch vụ đã được G20 triển khai – một con số cho thấy xu hướng chính sách nghiêng mạnh về phía cởi mở và tạo thuận lợi.
Phần lớn các biện pháp này tập trung vào việc giảm thiểu rào cản và đơn giản hóa quy định – điều vốn luôn là thách thức trong thương mại dịch vụ. Khác với hàng hóa, nơi thuế quan đóng vai trò chủ đạo, rào cản của dịch vụ thường đến từ yêu cầu cấp phép, quy định nội địa phức tạp hoặc các điều kiện liên quan đến dữ liệu và hành nghề. Việc cải thiện những điểm nghẽn này giúp cắt giảm chi phí tuân thủ, rút ngắn thời gian gia nhập thị trường và hỗ trợ mạnh mẽ cho việc cung cấp dịch vụ xuyên biên giới. Không chỉ dừng lại ở việc gỡ bỏ rào cản, khoảng 15% biện pháp mới được ghi nhận hướng đến tăng cường tính minh bạch, làm rõ các yêu cầu pháp lý và áp dụng những thông lệ tốt trong quản trị dịch vụ. Đây là yếu tố then chốt đối với các ngành chịu giám sát chặt chẽ như tài chính, y tế hay viễn thông – nơi sự rõ ràng về pháp lý vừa là điều kiện tiên quyết cho sự ổn định hệ thống, vừa là cơ sở để nhà đầu tư nước ngoài đánh giá rủi ro một cách sát thực hơn. Những cải thiện như chuẩn hóa quy trình cấp phép hay công khai các tiêu chuẩn kỹ thuật giúp tạo nên môi trường kinh doanh dự đoán được, giảm thiểu sự tùy nghi của cơ quan quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp vận hành hiệu quả hơn.
Một điểm nổi bật khác trong báo cáo là tầm quan trọng của các biện pháp chung – chiếm đến 43% tổng số quy định mới. Những biện pháp này không nhắm đến một lĩnh vực đơn lẻ, mà tạo tác động rộng lên toàn bộ hệ thống dịch vụ, từ đầu tư, thủ tục hành chính đến di chuyển nhân lực và luật cạnh tranh. Trong số đó, Phương thức 3 (Mode 3 – Hiện diện Thương mại) chiếm vị trí trung tâm. Hơn một nửa các biện pháp ngang được thiết kế để tạo thuận lợi cho Mode 3, cho thấy các quốc gia G20 xem đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là kênh quan trọng nhất của thương mại dịch vụ. Việc nới lỏng sở hữu nước ngoài, rút gọn thủ tục thành lập doanh nghiệp, cung cấp ưu đãi đất đai và thuế hoặc đơn giản hóa quy trình đăng ký hoạt động của các công ty dịch vụ nước ngoài phản ánh chiến lược thu hút dòng vốn dài hạn. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở tăng vốn, mà còn bao gồm việc thu hút hàm lượng công nghệ, xây dựng hạ tầng dịch vụ hiện đại như trung tâm dữ liệu, hệ thống logistics chất lượng cao hay các tổ chức tài chính quốc tế – những nền tảng cần thiết để củng cố năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu trước biến động toàn cầu.
Bên cạnh đó, Phương thức 4 (Mode 4 – Di chuyển Thể nhân) cũng được G20 chú trọng, dù đây là lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm do liên quan đến chính sách nhập cư và thị trường lao động. Khoảng một phần tư các biện pháp ngang có tác động đến Mode 4, chủ yếu xoay quanh việc hỗ trợ chuyên gia nước ngoài di chuyển và làm việc trong thời gian ngắn. Những cải cách như đơn giản hóa quy trình xin thị thực, tối ưu hóa thủ tục cấp giấy phép lao động, hay ký kết các thỏa thuận công nhận lẫn nhau về bằng cấp chuyên môn giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong các ngành dịch vụ tri thức. Ví dụ, những thỏa thuận công nhận bằng cấp giữa các quốc gia cho phép các kỹ sư, luật sư hoặc kiểm toán viên dễ dàng hành nghề hơn, qua đó tăng cường tính lưu chuyển của tri thức và hỗ trợ các doanh nghiệp tiếp cận nguồn nhân sự quốc tế chất lượng cao.
Song song với các biện pháp chung, báo cáo của WTO cũng làm rõ những lĩnh vực dịch vụ chuyên ngành đang được G20 điều chỉnh mạnh mẽ, phản ánh những ưu tiên chiến lược trong thời đại số hóa và tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Dịch vụ vận tải và logistics chiếm khoảng một phần tư tổng biện pháp mới, thể hiện vai trò “mạch máu” của lĩnh vực này trong thương mại hàng hóa lẫn dịch vụ. Các quốc gia như Mỹ và Canada tiến hành đàm phán hoặc cập nhật các thỏa thuận hàng không nhằm tăng kết nối và giảm chi phí; Mexico áp dụng hệ thống hải quan điện tử và cải thiện quy trình kiểm dịch nhằm tạo thuận lợi cho trung chuyển hàng hóa quốc tế. Trong lĩnh vực dịch vụ số, internet và viễn thông – vốn chiếm hơn 10% biện pháp mới – các nước G20 đang cố gắng cân bằng giữa mở cửa thương mại và bảo đảm an ninh dữ liệu. Một số nền kinh tế như Trung Quốc và Nga tăng cường yêu cầu nội địa hóa dữ liệu, trong khi Nhật Bản và Úc thúc đẩy tiêu chuẩn mở và hợp tác về an ninh mạng, cho phép dữ liệu luân chuyển tự do hơn trong khuôn khổ khu vực và đa phương. Dịch vụ tài chính và dịch vụ kinh doanh cũng là trọng tâm điều chỉnh, từ việc nới hạn chế sở hữu nước ngoài trong bảo hiểm, ngân hàng cho đến phát triển khung pháp lý cho FinTech, thương mại số và chuẩn hóa quy trình hành chính trong tư vấn hay nghiên cứu và phát triển.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam – dù không phải thành viên G20 – lại có nhiều điểm tương đồng với xu hướng chính sách này. Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển đổi, coi dịch vụ là trụ cột tăng trưởng mới. Việc thu hút FDI vào các ngành dịch vụ công nghệ cao, logistics và tài chính xanh cho thấy sự đồng điệu với chiến lược tập trung vào Mode 3 của G20. Việt Nam cũng đang thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế số, ban hành các luật và chính sách liên quan đến dữ liệu, bảo mật thông tin và phát triển hạ tầng 5G – phản ánh nỗ lực cân bằng giữa kiểm soát và mở cửa trong lĩnh vực dịch vụ số. Đồng thời, các cải cách trong thị thực, giấy phép lao động và thủ tục cư trú cho chuyên gia nước ngoài đang giúp Việt Nam tiếp cận gần hơn với xu hướng tạo thuận lợi cho Mode 4 mà nhiều nước G20 đang theo đuổi.
Nhìn chung, Báo cáo Giám sát Thương mại G20 lần thứ 32 cho thấy các nền kinh tế lớn đang chuyển mạnh sang ưu tiên thương mại dịch vụ, với hơn hai phần ba biện pháp mới được thiết kế nhằm tạo thuận lợi và nâng cao tính minh bạch. Sự tập trung vào cải thiện quy định, chuẩn hóa quy trình và mở rộng khả năng tiếp cận thị trường – đặc biệt thông qua Mode 3 và Mode 4 – đang thúc đẩy dòng vốn, nhân lực và tri thức lưu chuyển mạnh mẽ hơn trong khối. Các nỗ lực này góp phần hình thành một môi trường dịch vụ cởi mở, dễ dự đoán và giàu cơ hội, đồng thời tạo nền tảng cho đổi mới công nghệ, phát triển thương mại số và nâng cấp hệ sinh thái dịch vụ chuyên môn cao. Sự chuyển dịch này không chỉ phản ánh tầm quan trọng ngày càng tăng của dịch vụ trong cấu trúc kinh tế toàn cầu mà còn khẳng định vai trò của lĩnh vực này như động lực chính cho tăng trưởng, đổi mới và kết nối xuyên biên giới.
Nguồn: Vụ CSTM Đa biên
